
Oytun Berktan’ın Mübadele Göç ve Aşk Sergisinden, 2024.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Göç konusunda geliştirilmiş bazı teorilerden bahsetmek istiyoruz.
Ravenstein’ın Göç Kanunu (1885)
Alman-İngiliz coğrafyacı-haritacı Ernst Ravenstein, yedi maddelik göç kanunu belirlemiş, bunu 1885’te yayınlamış, böylece modern göç teorilerinin temelini oluşturacak alt yapıyı ortaya çıkarmıştır.
- Göç ve Mesafe: Göçmenlerin büyük çoğunluğu yakın yere göç ederler. Bu kısa mesafeli göç, gidilen yerde göç dalgaları yaratır; büyük sanayi ve ticaret merkezlerine yönelinir. Göçün boyutlarını belirleyen, bu gelişen sanayi kentlerindeki yerli nüfusun yoğunluğudur.
- Göç ve Basamakları: Ekonomik büyüme, kenti çevreleyen yakın yerlerdeki kişileri hızla kente çeker. Kentin çevresel alanındaki kırsal bölgede meydana gelen seyrelme, uzak bölgelerden gelen göçmenlerce doldurulur. Uzak bölgelerden gelen göçmenlerin yarattıkları seyrelme de, o bölgelere daha yakın yerlerden gelenlerle doldurulur. Gelişmiş kentin avantajları algılandıkça, göç tüm ülkeye yayılacak ve ülkenin her yerinde hissedilecektir.
- Yayılma ve Emme Süreci: Göç olgusunda yayılma ve emme süreci el ele yürür; aralarında bir amaç birlikteliği vardır.
- Göç Zincirleri: Göç alan yerleşim yerleri aynı zamanda göç de verir. Her göç dalgası bir diğer göç dalgası yaratır.
- Doğrudan Göç: Uzun mesafeli göçlerde göç eden kişiler büyük merkezlere yönelir ve doğrudan bu kentlere yerleşmeyi tercih ederler.
- Kır-Kent Yerleşimcileri Farkı: Yerleşik yaşayanlar daha az göç etme eğilimindedir. Kente yönelen göçler kentte yaşayan yerleşikleri çok fazla yerinden oynatmaz. Oysa kırsal kesimden kırsal kesime yapılan göç, kırsalda yaşayan yerleşikleri yerinden oynatma, göç dalgaları ve basamaklı bir göç yaratma eğilimindedir.
- Kadın-Erkek Farkı: Kadınlar erkeklere oranla daha fazla göç etme eğilimindedir.
Stouffer’in Kesişen Fırsatlar Teorisi (1940)
Samuel A. Stouffer, Ravenstein’ın aksine, hareketlilik ile mesafe arasında zorunlu bir ilişki olmadığını savunmuştur. Gidilen yerdeki fırsatların oraya göç edenlerin sayısı ile doğru orantılı, kesişen fırsatların sayısı ile ters orantılı olduğu matematiksel formüllerle gösterilmiştir.
Petersen’in Göç Teorisi (1958)
William Petersen, göçleri dört kategoride ele almıştır.
- İlkel Göçler: Kötü hava şartları gibi fiziksel zorluklardan kaynaklanan göçlerdir.
- Zoraki Göçler: Sosyal durumun yarattığı baskıyla oluşur. Göçe tabi tutulan topluluk az çok göç sürecini kendisi kontrol edebilir. Bazı sosyal durumlarda ise göç süreci tamamen göçe zorlanan grubun iradesi dışında gelişir. Nazi Almanya’sında göçe zorlanan Yahudiler önceleri göçe özendirilmiş, sonrasında zorla toplama kamplarına götürülmüştür.
- Serbest Göç: Göç kararını bireyin kendisinin verdiği durumları işaret eder. Almanya’ya giden Türk işçileri gibi.
- Kitlesel Göç: Öncü göçmenlerin özendirmesi ile başlayan zincirleme göç dalgası. Almanya’ya giden işçilerin hemşerilerinin de Almanya’ya gidişi gibi.
Yararlanılan Kaynak
Tampon Ülke, Mehmet Ali Güller, Kırmızı Kedi Yayınları, 2021. Sayfa 44, 45.
Leave A Reply