
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
- Adı, İran’daki Su ve Bereket Tanrısı Anahita’dan geldiği düşünülen Ani, Aras Nehri’nin debisi yüksek Arpaçay kolu, Tatarcık (Mığmığ) ve Bostanlar Deresi’nin çevrelediği arazi üzerine, üçgen konumdaki bir alanda kuruludur. Doğal olarak korunan bu platoda üç tarafı suyla çevrili olduğundan su gereksinimini karşılamak da kolay olunca burası çağlar boyu meskun olmuş. Dördüncü tarafın, kuzey cephesinin ise oluşturulan hendeklerle önünden su geçtiği biliniyor. Tatarcık (Mığmığ) Deresi ve Bostanlar Deresi ile birleşecek şekilde hendek kazılarak içerisine su doldurulduğunu kaynaklar aktarmaktadır. Hendeklerin bir kısmında 1830’ların sonunda bile su olduğu bilinmektedir (32, sayfa 90, 196).
- Araştırmalar buranın MÖ 1. binlerden itibaren yerleşime açıldığını gösteriyor. Bu dönemde çevreye hakim olan devlet Urartular.
- Ani’yi doğudan sınırlayan Arpaçay, Türkiye-Ermenistan sınırını da çiziyor.
- MS 4. yüzyıldan itibaren Kamsaraganlar tarafından yönetilirken 5. yüzyılda bir süre Sasaniler’in eline geçmiş, 7. yüzyıla kadar Kamsaraganlar tarafından yönetilmiştir. 643’te İslam orduları tarafından alınmış, 763’te yeniden Kamsaraganlar’ın egemenliğine geçmiştir. 783 yılında Bizans bu hanedanı yıkmış, Bizans İmparatoru IV. Leon Ani’yi Pakrudin’lere / Bagratlılar’a satmıştır. Şehirde birçok kilise inşa edilmiştir. Gürcü-Ermeni Bagratlı Hanedanı’nın taht kavgaları ile huzur bozulunca Hovhannes Smbat şehri 1035 yılında Bizans’a satıyor. Başka bir kaynağa göre ise Eylül 1045’te Ani Kralı II. Gagik’in topraklarını Bizans’a terk ederek Sivas yöresine göç etmesiyle Bizans egemenliğine geçen Ani’yi 19 yıl sonra Alparslan fethetmiş (32, sayfa 196).
- Bizans temsilcisinin İç Kale’ye su getirttiği biliniyor. Kazılarda bir buçuk-iki metre derinlikte, iki sıra halinde su kanalları bulunmuştur.
Anahita, Ani, Aras Nehri, Arpaçay, Bizans İmparatoru IV. Leon, Bostanlar Deresi, Hovhannes Smbat, iç kale, Kamsaraganlar, Kars, Kars Tarihi, Mığmığ, Pakrudin, Sasaniler, Tatarcık, Türkiye-Ermenistan sınırı, Urartular
Leave A Reply