- 2002 yılında ilginç bir ceza verildi. Alpaslan Yiğit, hapis cezası yerine kitap okuma cezasına çarptırıldı. Yiğit’in sarhoş olup halkın huzurunu bozduğu için aldığı 15 gün hafif hapis cezası, 1 ay süreyle her gün jandarma nezaretinde 1 buçuk saat kitap okuma cezasına dönüştürüldü.
- ABD’li yazar Ursula Le Guin (1929-2018), “Kim olduğumuzu anlamak için okuruz,” der.
- Erkeklerin hikayeler anlatarak kültürel kuralları oluşturdukları; bu hikayeleri okuyan ve bu kurallarla sınırlanan kadınların da çoğunlukla kendi hikayelerini anlatmak ve yaşamak yerine kendilerini erkeklerin hikayelerini yaşarken buldukları öne sürülür. Bu savın dayanağı, hikaye anlatıcısı olarak erkeklerin, okur olarak kadınların sayıca çok olmasıdır. ABD’de Zill ve Winglee tarafından 1990’da yapılan bir araştırmaya göre, ABD’de tipik bir edebiyat okuru, bir Batı ya da Orta-batı kentinin banliyösünde oturan, orta yaşlı, beyaz, üniversite eğitimi almış, orta ile üst gelir grubundan bir kadındır.
- Aynı araştırmaya göre, bir yıl içinde her türden ciddi edebiyat okuyan Amerikalıların oranı yetişkin nüfusun yaklaşık yüzde 7-12’sidir.

Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Santiago de Cuba, Küba, 1997.
- Gustav Flaubert (1821-1880) Duygusal Eğitim adlı eserinde, edebi eserlerin ya sadece iç okumaya ya da sadece dış okumaya tabi tutulduğunu söyler.
- Fransız sosyolog, antropolog ve felsefeci, çağımız sosyolojisinin temel kuramcılarından biri olarak kabul edilen Pierre-Felix Bourdieu (1930-2002) ise iç ve dış okumayı birleştirmeyi teklif eder.
- İtalyan edebiyat kuramcısı ve eleştirmen Franco Moretti (1950-), iç ve dış okuma arasındaki ilişkiyi, zaman zaman metinden dışarıya, metni yaratan koşullara, zaman zaman da dışarıdan içeriye, metni yaratan koşulların metinle ilişkisine değinerek kurar. Moretti sürekli iki okuma arasında gidip gelişler yaparak, iç ve dış okumanın birbiriyle ilişkisini, bunların birbirlerini etkilemelerini açıklamaya girişir. Böylece romandaki olay örgüsü ve anlatım tekniğinin oluşum koşullarıyla toplumsal-tarihsel açıdan dış gerçekliği birleştirir.
- Moretti, “Bütün kitapları satır satır okumayın,” der. Geliştirdiği Yazın Laboratuvarı (Lit Lab) ile yakın okumaya karşı uzak okumayı (distant reading) önerir. ABD’de Stanford Üniversitesi bünyesinde kurulan bu laboratuvara katılım ve araştırma verilerine ulaşım halka açıktır. Lit Lab, edebi konulara sayısal çözümlemeler getirmek için kurulmuştur. Uzak okumada yakın okumadaki gibi belli başlı metinler tek tek okunup incelenmez, aksine, veriyi analiz etmek önemlidir. Uzak okuma, edebiyatın ulusal sınırlarını aşmada ve dolayısıyla karşılaştırmalı edebiyatta güçlü bir araç olabilir.
Yararlanılan Kaynaklar
- Yasaklı Sanatın Öyküsü, Ekrem Ataer, Librum Kitap, 2017.
- Bizi “Biz” Yapan Hikayeler, William L. Randall, Ayrıntı Yayınları, 2014.
- Karşılaştırmalı Edebiyat, Murat Belge, Notos, Aralık 2018-Ocak 2019.
- Auratik Hırsızın Tarihsel Sermayesi – Cingöz Recai Serileri Üzerinde Bir Çoklu Uyum Analizi Uygulaması, Seval Şahin, Cyprus International University folklor/edebiyat, cilt:17, sayı:68, 2011/4 Dergi Park, Erişim Tarihi 08.01.2019.
- Yakın Okumaya Karşı Uzak Okuma mı?, Deniz Gündoğan İbrişim, Ogitto, 23 Ocak 2017. Erişim Tarihi 08.01.2019.
2011/4 Dergi Park, Alpaslan Yiğit, Aralık 2018-Ocak 2019, Auratik Hırsızın Tarihsel Sermayesi - Cingöz Recai Serileri Üzerinde Bir Çoklu Uyum Analizi Uygulaması, Ayrıntı Yayınları, Bizi “Biz” Yapan Hikayeler, cilt:17, Cyprus International University folklor/edebiyat, Deniz Gündoğan İbrişim, distant reading, dış okuma, Duygusal Eğitim, edebi konulara sayısal çözümlemeler, Ekrem Ataer, Franco Moretti, Gustav Flaubert, hapis cezası, iç okuma, Karşılaştırmalı Edebiyat, kitap okuma cezası, Librum Kitap, Lit Lab, Murat Belge, Notos, Ogitto, Pierre-Felix Bourdieu, Santiago de Cuba, sayı:68, Seval Şahin, Stanford Üniversitesi, Ursula Le Guin, uzak okuma, William L. Randall, Winglee, Yakın okuma, Yakın Okumaya Karşı Uzak Okuma mı?, Yasaklı Sanatın Öyküsü, Yazın Laboratuvarı, Zill
Leave A Reply