Puglia 3 Trulli Evleri 1

Fotoğraflar: Füsun Kavrakoğlu, 2024.

Avrupa’nın diğer yerlerinde bilinmeyen bu evler, Bari’nin güneyinde, özellikle Alberobello ve Martina Franca bölge ve kasabalarının büyük bir bölümünde dağınık halde bulunuyor. Trullileri Martina Franca’dan Locorotondo’ya doğru, Valle d’Itria boyunca giden yol üzerinde daha pastoral bir alanda görmek de mümkün.

Bölgede ama özellikle de Alberobello’da yaygın olan Harran evlerine benzeyen trulli evleri, UNESCO Dünya Mirası. Ortadoğu’dan gelip bölgeye yerleşmiş olan kabileler ölülerini böyle yapılara gömüyorlarmış. İlk prehistorik evler de aynı şekilde yapılmış. MÖ 3000’lerde Anadolu kıyılarından gelip buraya yerleşenler, kendi geleneksel yapılarını getirdiler; Anadolu kökenli Etrüskler (kurdun emzirdiği halk) Harran’dan esinlenerek bu binaları yapmışlar; Otranto Seferi için buraya gelen Türk askerlerinden bazıları burada kaldı, bu evleri inşa ettiler diye, Doğu’dan gelen papazlar inşa edildiğini öne sürülen çeşitli savlar var.

Tabaka tabaka, kireç taşlarının gittikçe küçülen daireler halinde üst üste konulması ile yapılan tek katlı trulli evlerinde, iç tarafta küçük, dış tarafta büyük taşlar kullanılmış. Tarih-öncesi kulübeler, ilk yapılan taş evler de yuvarlakmış. Tholos adı verilen, Girit’te, Erken ve Orta Minos dönemlerinde soylulara ait olduğu düşünülen dairesel planlı ve konik çatılı mezarların da bu evlerin atası olabileceği düşünülüyor. Trulliler ile, Yunanistan’daki Mycenae’deki benzer yapılar arasında da bağlantı kuruluyor. Ne de olsa Puglia’nın limanları İtalya’nın Yunanistan’a en yakın olduğu yer. Trulli evlerinin konik çatıların tepesinde bir kilit taşına ihtiyaç olmadığından tepesi istenen çapta açık olabilir; ilk yapıldığı dönemde üstü açık bırakılarak baca olarak kullanılmış. Kireç taşı bölgede bulunduğu için bu çimentosuz evin yapımı kolay olduğu gibi neredeyse bedavaya geliyormuş. Yazın serin, kışın sıcak olmaları da cabası.

15. yüzyılda, Aragonlu Ferdinand, istediği zaman, istediği yerde işgücü sağlayabilmek için kullarının sürekli oturacakları bir ev yapmalarını yasaklamış. Puglialılar da taşınmak zorunda kaldıklarında ya da imparatorun komiserlerinden birinin ziyareti hakkında haber geldiğinde kolayca yıkılabilen gevşek örgülü bu evleri yapmışlar. Başka bir teori ise bu evlerin vergiden kaçma yolu olduğu. Aragonlular yapımı süren evlere değil ama yapımı tamamlanmış evlere ağır vergiler getirince Puglialılar gevşek taş çatılarını hemen yıkıp sonra tekrar yaparak vergiden kaçabilmişler.

Yararlanılan Kaynaklar

 Puglia’da Bir Ömür, Ömür Kahraman, Destek Yayınları, 2022.

Alberobello, Obiettivo Mediterraneo, Trimboli’s Publishing House, 2020.

İtalya, Tim Jepson, The National Geographic Society, 2000.