Şanlıurfa Müzesi ve Tarih Öncesi Devirler 4 Kalkolitik Çağ 1 Halaf Kültürü

KALKOLİTİK ÇAĞ 1

MÖ 5500-MÖ 3200

• Kalkolitik Çağ, kültürel gelişim sürecinde Gelişkin Köyler dönemini temsil eder.
• Alet yapımında taşın yanı sıra bakır kullanımı da giderek artar, ilk bakır silahlar görülmeye başlar.
• Tarım ve hayvancılığa dayalı yaşamın büyük ve kalabalık yerleşimleri bu dönemde ortaya çıkmıştır.
• Bu dönem, tarımcı ilk köyler ile kentlerin ortaya çıkışı arasındaki geçiş dönemidir; tarımcı köyler giderek kentleşmeye başlar.
• Köy yaşantısı dönüşüm geçirirken farklı sosyo-ekonomik yapılar yansıtan kültürler ortaya çıkar.
• Bu çağ, üç evreye ayrılır:

İlk Kalkolitik Çağ MÖ 5500-5000. Kuzey Mezopotamya, Kuzey Suriye ve Güneydoğu Anadolu’da gelişen Halaf Kültürü ve İlk Obeyd Kültürü ile temsil edilir.

Şanlıurfa Müzesi’nde sergilenmekte olan Kalkolitik Döneme ait pişmiş topraktan boyalı çanak parçaları.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu

HALAF KÜLTÜRÜ

• Adını Suriye’deki Tell Halaf’tan alan bu kültürün bilinen en geniş yerleşimi Kahramanmaraş’ta kazıları devam eden Domuztepe’dir.
• Bu kültüre ait en karakteristik bulgu kendine özgü boyalı çanak çömleğidir. Açık zemin üzerine koyu renkte yapılan boyaların çoğunluğu geometrik desenlerle bezelidir. Ama bezekler arasında insan ve hayvan motifleri ile semboller de vardır. Yakındoğu’da bir seramik üzerine birden fazla renkte boya kullanma geleneği ilk kez Halaf Kültürü’nde, Erken Kalkolitik Dönem’de başlamıştır.
• Halaf yerleşimlerinin bir başka karakteristiği ise Tholos adı verilen yuvarlak planlı mimari kalıntılardır.
• Teknik ve bezemenin gelişimi açısından Halaf çanak çömlekçiliği üç döneme ayrılır. Farklı Halaf merkezlerinde ortaya çıkarılan Halaf boyalılarının aynı tip ve özelliklerde olması, Halaf yerleşimleri arasında bu kapların ticari bir meta olarak değiş tokuşta kullanıldığını düşündürür. Kase ve çömlekler en çok ele geçen kap biçimleridir. Boya olarak demiroksitli toprak boyaların çeşitli tonlarda sulandırılarak veya başka mineraller karıştırılarak farklı renkler elde edildiği, bunların fırça yardımı ile sürüldüğü bilinmektedir. Son Halaf döneminde beyaz boyanın yanı sıra bazı bezemeli ürünler de yapılmıştır.