Şanlıurfa Müzesi ve Tarih Öncesi Devirler 7 Karaz Kültürü

İlk Tunç Çağında, tarım ve özellikler hayvancılıkla uğraşan Karaz halkı, taş temelli, kerpiç duvarlı ve düz damlı binalar inşa etmişlerdir. Karaz’ın diğer maden buluntuları da yine bakırdandır. İçlerinde çok az miktarda arsenin var oluşu arsenli bakır filizinin kullanılmış olduğunu göstermektedir
Fotoğraf: anadoluuygarliklari.com

• Doğu Anadolu Erken/İlk Tunç Çağını karakterize eden kültür Karaz Kültürü, Erken Transkafkasya Kültürü veya Kura-Aras Kültürü adlarıyla bilinir.
• MÖ 4. bin yıl ortalarından hemen sonra, MÖ 3300’de başlayan bu kültür, MÖ 2000-1900 yıllarına değin varlığını geniş bir bölgede devam ettirmiştir. Onların göçebe/yarı göçebe oldukları bilinmektedir.
• Yayıldığı alan ve süreç itibarıyla Yakındoğu Prehistoryasının en büyük kültürlerinden biridir. Karaz Kültürü, Kafkas Dağları’ndan Filistin düzlüklerine, İç Anadolu platosundan İran Yayalası’na kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Doğu Anadolu Bölgesi’nde bu kültüre ait 250’den fazla yerleşim birimi olduğu saptanmıştır.
• Karaz seramiği el yapımıdır ve monokromdur (tek renktir). En yaygın renkler siyah ve kırmızı veya bunların tonlarıdır. Siyah-kırmızı renk kontrastı sevilir. Seramiğin içi kırmızı ise dışının siyah yapılması tipiktir veya tersi. Evlerde üretilmiştir, seri üretime dair kanıt henüz yoktur. Küçük taşlar, kum, bitkisel kalıntılar, mika, kireç, deniz kabuğu ve obsidyen kırıntıları Karaz seramiğinin hamurundaki katkılardır.
• Değişik form ve bezemelere sahip taşınabilir veya sabit ocaklar, kap altlıklarının günlük kullanım dışında dini amaçlar için de kullanılmış olabileceği tahmin edilmektedir.
• Karaz mimarisinde taş temelli veya temelsiz kerpiç ve/veya çamur dal örgü tekniğinde yapılmış duvarlara sahip yapılar bulunur. İki ana plan tipi hakimdir: Yuvarlak planlı yapılar ve kare/dikdörtgen planlı yapılar. Kare ve dikdörtgen yapıları köşeleri yuvarlatılmıştır. Evlerde ocaklar, kerpiç sekiler, düzleştirilmiş sert tabanlar, çatıyı taşıdığı düşünülen ahşap sütunlar standart özelliklerdir. Evlerde genelde bir ana oda ve ona bağlantılı ek-yan oda yer alır.
• Karaz Kültürü’nde madencilik ve maden işlemeciliği konusunda bilgiler sınırlıdır. Metal kapaklar genelde daire biçimlidir. Nadiren köşeli kapağa rastlanır. Kapaklar genellikle bezemelidir.

Yararlandığım kaynak, ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Mehmet IŞIKLI’nın Kars Müzesi için Yardımcı Doçent iken hazırladığı bilgi tabelasıdır.