Sualtı Arkeolojisinin Türkiye’de Doğuşu 4

Türk karasularında araştırma sırasını bekleyen 150 batık daha varmış. Bulundukları bölgeler Türk makamlarınca dalışa yasak bölge ilan edilmiş.

Bir eserin kazıdan çıkıp müzeye girmesi için en az 15 yıl gerekiyormuş. Önce bulunan her malzeme, aynı tuzlu deniz suyuyla dolu havuzların içine alınıyor. Birkaç ay sonra %25 çeşme suyu, %75 deniz suyuna; birkaç ay sonra ise %50-50; %100 çeşme suyuna geçmek bir yıl alıyor. Sonra aynı oranlama çeşme suyu- yağmur suyu arasında yapılıp, daha sonra arıtılan %100 saf suda her bir parça, bütün tuzundan arınması sağlanana kadar, bekletiliyor. Çünkü parçanın bir köşesinde bir tuz parçası bile kalsa malzemeyi kuruduğu anda çatlatıyor. Dolayısıyla ilk iki sene aşama aşama malzemeyi tuzdan arındırma ile geçiyor. Sonra kurutma aşaması başlıyor. Bu da çok yavaş yapılması gereken bir başka işlem. Eser kutunun içine alınıp naylonla kaplanıyor. Naylonun üzerine kürdanla 4-5 delik açılıyor, birkaç hafta sonra 10 delik açılıyor, gibi. Eserin kuruması 7-8 ay alıyor. Kuruduktan sonra temizlik başlıyor. Zira her parçanın üzerinde binlerce yıllık bir tortu tabakası var. Kimyasallarla temizlik yapılmıyor, aylarca yıllarca ince aletlerle sabırla çalışılıyor. Kimyasal kullanılması şartsa, mutlaka çıkartılabilir kimyasal olması gerekiyor. Kırılmış bir eserin işi daha da uzun sürüyor. Eseri sağlamlaştırma işlemlerinden sonra çizimi, kataloglanması, fotoğraflanması yapıldıktan sonra müzeye teslim ediliyor. Hangi parçanın sergileneceğine müze karar veriyor. Sualtı arkeologlarının ana hedefi kazının kitabını yazmak. Uluburun Batığı’nın kitabının beş ciltten az olmayacağı tahmin ediliyor. Batığa dair kitapların yazılıp yayınlanması için ise yaklaşık 20-25 yıl gerekiyormuş. Bu işlerdeki en büyük çıkar, sağlanan prestij.

1960 yılından beri Bakanlar Kurulu ve Kültür Bakanlığı’nın izinleriyle 20 batık kazısı yapılmış. En az 200 bin parça çıkarılmış. Hepsinin kaydı yapılmış, müzelerde sergiye konmuş veya depolara alınmış.

Fotoğraflar: Füsun Kavrakoğlu, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, 2021.

Yararlanılan Kaynaklar

Dünya Denizcilik Tarihini Biz Yazıyoruz, Tuba Ekmekçi Littlefield, Oksijen 26 Kasım-2 Aralık 2021.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi bilgilendirme levhaları.