DANTE ALIGHIERI
İLAHİ KOMEDYA
14. YÜZYIL BAŞI
- Dante Alighieri’nin (1265-1321) Cehennem’i, Floransa’daki Ortaçağ kültürüne açılan bir pencere olmasının yanı sıra İtalya ve Avrupa kültüründe kurucu bir metin olarak kabul görmüş bir başyapıttır. Cehennem, Avrupa geleneğini yaratan metinler arasındadır.
- Klasik olanla Hıristiyan olanı bir araya getiren İlahi Komedya için Jacop Burkhardt şöyle der: “Dante, kültür hayatına ilk defa olarak klasik eskiçağ unsurlarını sokan ve onlara ön safta yer veren kişi olmuştur. İlahi Komedya’da eskiçağ ile Hıristiyan dünyasına eşit paylar vermekte, ikisini paralel yürütmektedir. Olayların Hıristiyan örneğini, bir pagan örnekle birleştirmiştir.”
- İlahi Komedya’nın özgün adı Komedya’dır (Comedia). Yapıta “ilahi” nitelemesi sonradan, Rönesans döneminde eklenmiştir. Tanrısal konuları ele aldığından Boccaccio tarafından böyle adlandırıldığı ve İlahi Komedya adıyla ilk kez 1555 yılında Venedik’te basıldığı düşünülüyor. 1308 yılında yazmaya başladığı eseri üzerinde ölümünden kısa bir süre öncesine kadar çalışmaya devam etmiştir. İlahi Komedya, Cehennem, Araf ve Cennet olmak üzere üç bölümden oluşur.
- Dr. Feridun Timur, Cehennem’de tasvir edilen kasırga, kan nehri, çamur deryası, ateş yağmuru, buz mahzeni gibi pek çok unsurun İslam mutasavvıflarının ve şairlerinin Cehennem tasvirlerine benzediğini yazar.
- Cehennem’de Türkler’in ve Tatarlar’ın adı 17. Manzume / Kanto’sunda geçer. Saldırganlar’ın Sanata Karşı Zor Kullanmış olanlarından bahsederken “Ne Türkler ne Tatarlar renk ve biçim bakımından bu denli çeşitli kumaş yapmamışlardır” diyerek Ortaçağ’da Doğulular’ın iyi dokumacı olmakla ünlü olmalarına değinmiştir.
- Cehennem’in Sekizinci Kanto’sunun 70-76. dizelerinde “..ateşten yeni çıkmış gibi kıpkırmızı camiler”, “Cehennem’in bu aşağı yerinde, içerlerinden tutuşturan ebedi ateş, onları kızıl gösteriyor”, diye yazar. Burada geçen camiler’in kuleler, çan kuleleri gibi şehrin ilk göze çarpan yüksek binaları anlamına kullanıldığını öne sürenler olduğu gibi, yozlaşmayı vurgulamak için kilise yerine cami sözcüğünün seçilmiş olduğunu düşünenler de vardır.
- Hz. Muhammet’e, Cehennem’in 28. Kanto’sunda, sekizinci dairenin dokuzuncu hendeğinde yer verilmiştir. Burada halk arasında anlaşmazlık yaratmış, dini bölmüş olanlar cezalarını çekmektedirler. Hz. Ali de oradadır. C. Steiner, eserin bu bölümüne yazdığı notta, Ortaçağ Hıristiyan dünyasında Peygamber hakkında dolaşan söylentilere yer verir: Peygamber güya Hıristiyan ve Kardinal imiş, kendisine papalık vaat edilip yerine getirilmeyince yeni bir din kurmaya karar vermiş. Steiner, koyu bir Katolik olan Dante’nin Ortaçağ’ın bu anlayışını yansıttığını yazmıştır. O dönemde iki din arasında yaşanan çatışmaları da hatırlamak gerekiyor. Jacop Burkhardt da Dante’nin İlahi Komedya’da “söylediklerinin hepsinin zamanın hakim kanaatini aksettirdiğini” yazmaktadır.
- İşin uzmanları, Dante’nin niyet okumasını doğru yapmışlarsa bile, yorum yapmaya yetecek bilgiye sahip olmadan, dümdüz okunduğunda erişilen olumsuz ifadeler, yüzyıllar boyunca, sokaktaki adamın İslaiyet hakkında pozitif fikirler edinmesine yol açmamıştır. Dante’nin Cehennem’i 2010 yılında da bilgisayar oyununa dönüştürülmüştür.
Romanya’daki Voronet Manastırı, günümüz Gura Humorului kasabasında, Voronet Köyü’nde bulunan bir Ortaçağ manastırıdır. Suceava ilinde, Güney Bukovina’daki ünlü boyalı manastırlardan biridir. Manastır, Racova Muharebesi‘ndeki zaferi anmak için 1488’de III. Stefan tarafından inşa ettirilmiştir. Bu manastırın batı cephesindeki fresk Kıyamet Günü’nü betimler. Tablonun fotoğrafta görünen bölümünde, ateş nehrinin sağında, Cehennem’e gidecek olanlar görülmektedir. Bu grubun içinde başlıklar yardımıyla Türkleri seçmek çok kolaydır.
Doğu’nun Sistine Chapel’ı olarak anılan manastır, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndedir.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2018
Yararlanılan Kaynaklar
İlahi Komedya, Cehennem, Dante Alighieri, Altın Kitaplar Yayınevi, 1984.
Dante Alighieri, Önsöz, Dr. Feridun Timur, Altın Kitaplar Yayınevi, 1984.
İlahi Komedya, Cehennem, Dante Alighieri, Oğlak Yayıncılık, 2004.
Dante Alighieri, Önsöz, Rekin Teksoy, Oğlak Yayıncılık, 2004.
İtalya’da Rönesans Kültürü I, Jacop Burkhardt, Maarif Basımevi, 1957.
Dante: Yaşamı ve Yapıtları, Kemal Atakay, Rime, YKY, 2001.
Romania: UNESCO Monuments, Noi Media Print, 2013.
Leave A Reply