Lady Montagu’nün Edirne’den 1 Nisan 1717’de yazdığı mektuptan:
“Gizli bir ilişki kurmanın en alışılagelen yolu, bizim yerli mağazalarımız kadar rahat olan bir Yahudi’nin dükkanında erkeğe randevu vermektir.” Sayfa 48.
17 Mayıs 7171’de, yine Edirne’den yazılan mektupta:
“Zengin tüccarların çoğunun Yahudi oluşu dikkatimi çekti. Bu ulusun, bu ülkede inanılmaz bir gücü var. Doğuştan Türk olanlar üzerinde bile sayısız ayrıcalıkları var ve burada, kendi yasalarıyla yönetilen çok önemli toplum oluşturmuşlar. İmparatorluğun tüm ticareti, kısmen onları bir araya getiren sıkı bir dayanışma ve kısmen de isteksiz ve hünerli olmayan Türklere üstün gelmeleri nedeniyle, onların elinde bulunmaktadır. ..Onların elinden geçmeyen pazarlık, rüşvet ve ticaret yoktur. Önemli kişilerin hekimi, kahyası, çevirmenidirler. …Yahudilerin dalaverelerini bilen İngiliz, Fransız ve İtalyan tüccarlar bile onların aracılığından geçmek zorundadırlar. Hiçbir alışveriş onlarsız yapılmamaktadır. İçlerinden en gösterişsizi de aşağılanmayacak kadar önemlidir. Tüm kolluk güçleri onların çıkarlarını öylesine bir enerjiyle savunmaktadır ki, sanki üyelerinden biri söz konusudur. Çoğu son derece zengindir. Fakat bunu pek göstermemektedirler.” Sayfa 77, 78.
Doğu Mektupları, Lady Montagu, Yalçın Yayınları, 1996.
Musevi Cemaati’nin Ferrara’daki varlığı, 1485 yılına dayanır. Topluluğun gettoya hapsedilme durumu, 1861’de sağlanan İtalyan Birliği’ne dek sürmüş. Bunların büyük çoğunluğu 1933’te, Mussoli’nin faşist rejimine, beş yıl sonra Mussolini Irk Yasaları’nı çıkarana kadar, canla başla destek vermiş. (Sayfa 8, 9). İl Federasyonları tarafından duyurulan uygulamalı önlemlere göre bundan böyle, daha önce de çıkarılmış bulunan karma evlilik yasağının devamına; Yahudi ırkına mensup olduğu bilinen bütün gençlerin her seviyede ve her türden resmi okullardan çıkarılmasına; askerlik hizmetlerinden muafiyetlerine; gazetelerin ölüm ilanlarında, telefon rehberlerinde Yahudilere yer verilmemesine; Yahudilerin hiçbir spor ve eğlence tesisine girememesine karar verilmiş, Ari ırktan hizmetkar çalıştırmaları da yasaklanmıştı (sayfa 61). Faşist parti kimliği taşıyan Yahudiler partiden, Faşist Üniversite Gençliği (G.U.F.) üyesi, İş adamları Kulübü üyesi Yahudiler buralardan da çıkarılmıştı (sayfa 138).
Yahudi karşıtlığının en belirgin iddiası, Yahudilerin başkaları gibi olmadıklarından yakınmak, sonra da tam tersine, sıradan ortalamadan değişik olmalarından şikayet etmektir (sayfa 139).
Finzi-Contini’lerin Bahçesi, Giorgio Bassani, YKY, 2015.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Neve Şalom Sinagogu, 2002.
Leave A Reply