- 1453 yılında Doğu Roma’nın ortadan kalkması, Patrikhane açısından önce bir hukuk boşluğu doğurdu. Çünkü Konstantinopolis Patriklerini imparator atar, konsiller de imparatorlar tarafından toplanırdı.
- Fatih Sultan Mehmet’in fetihten hemen sonra, Patrikhane’ye tanıdığı hak ve ayrıcalıklara ilişkin fermanın orijinali kaybolmuştur. Günümüze ulaşan ferman, tanıklıklara dayanılarak 1520’de yazılan metindir.
- Patrikhane’nin birinci banisi Havari Andreas, ikinci banisi ise Fatih Sultan Mehmet’tir, denir.
- Fatih, patriği hem Rum Ortodoks Kilisesi’nin ruhani lideri, hem de Üç Tuğlu Paşa/vezir rütbesiyle Rum Ortodoks milletbaşı atayarak, Patrikhane’ye hem dinsel, hem kamusal bir nitelik kazandırmıştı.
- Fatih Sultan Mehmet, Patrik olarak, Birlik karşıtı Gennadios Skolarios’u (1403?-1472) atamıştı.
- Fatih’in emri ile 1453 yılında din kurultayı toplandı. Başlıca amaç, Floransa Konsili’nde varılan birlik anlaşmasını reddederek Rusya’yı otosefal olma kararından döndürmekti ama olmadı. (İstanbul’da Osmanlı tarihinde, çoğu Rusya konulu, sekiz din kurultayı toplanmıştır.)
- Osmanlı’nın temel politikası gereği, Roma’ya karşı Patrikhane’yi desteklediği bilinir.
- Moskova Patrikliği’nin bağımsızlıkta ısrarcı olması üzerine varlığının resmen tanınmaması yoluna gidildi (Rusya günümüzde Ortodoks nüfusun %57’sini barındırmaktadır).
II. Mehmet ile Patrik Gennadios’u gösteren mozaik.
Fotoğraf:tr.wikipedia.org
Aya Sofya’dan sonra en büyük kiliselerden biri olan Aya Teodosya, Cibali.
Fetih’ten önceki gün Azize Teodosya günü imiş. Şehir halkı o gece ibadet için kiliseye gelmiş ve kendilerini Türklerden koruması için dua ettikleri azizeye güller getirmişler. Ertesi gün şehri fetheden askerler, kilisenin içini güllerle dolu görünce buraya Gül Camii adını vermişler.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Fener’deki Panagia Moukhliotissa Kilisesi, Moğolların Meryemi Kilisesi, Kızıl Kilise, Kanlı Kilise gibi birden çok isimle anılan; her isminin uzun bir öyküsü olan; Bizans döneminden kalıp kesintisiz kullanılmakta olan bu tek kiliseye turistik giriş günümüzde Patrikhane’den iki nüsha izin kağıdı ile yapılabiliyor.
Camiye çevrilmeden ayin yapılan tek kilise olarak kalması Fatih Sultan Mehmet’in özel fermanı ile sağlanabilmiş. Kilisenin ibadete açık kalmasını buyuran ferman bugün de içeride asılı.
Kilise, çan kulesini ise Tanzimat’a borçlu.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Bizans’tan beri eğitim yapan Fener Rum Erkek Lisesi, Fetih’ten önce Patrikhane’nin himayesinde Patrikhane Akademisi adı altında faaliyet gösteriyormuş. 1454 yılından itibaren Fatih Sultan Mehmet’in izniyle Fener Rum Mekteb-i Kebiri adı altında yeniden eğitime başlamış. Dindışı eğitim burada verilirken, dini eğitim Heybeliada’ya taşınmış. Lise, ilk laik okul olma özelliğini de taşıyor. Osmanlı döneminde saray ve Bab-ı Ali tercümanları, Eflak ve Boğdan voyvodalarının çoğu bu okuldan yetişmiş. Halk arasında Kırmızı Okul diye anılan bina 1881 yılı yapımı.
Fotoğraf: Fener Rum Erkek Lisesi, Ayşe Didem Özger, Skylife Mart 2000.
Leave A Reply