Güney Çin’deki On Krallık, askeri valilerin kurdukları devletlerdi. Tang devrinde bile müstakil olan bu valiler, kendilerini imparator veya kral ilan etmişlerdi. Bu devletlerin en önemlileri Shu ile Wu-Yüeh/Wuyue idi. Kültür bakımından, bu iki krallık çok gelişmişti, Sung’lar tarafından ilhak edildiklerinde de önemlerini kaybetmemişlerdi (1).
Haklarında fazla bilgi olmayan on krallık şunlardı (2).
Wu (902-936)
İlk Shu (908-925)
Wu-Yüeh/Wuyue (908-932 / 908-979)
Nan-Han (917-971)
Min (909/933-945)
Ching-nan (925-963 / 925-973)
Ch’u (927-951)
Muahhar Shu (934-965)
Güney Tang (937-958)
Kuzey Han (951-979).
Simin Demokan koleksiyonu.
Çin’de Onuncu Yüzyılın Kültürel Gelişmeleri
Tang devrinin sonunda tahta kalıplarla kitap basımı yayılmaya başlamıştı. Kitap basımı ucuzladığı için neşriyat artmış, okuma daha geniş kitlelere yayılabilmiş, kütüphaneler saraylarla kısıtlı olmaktan çıkmış, birçok metin okuyup karşılaştırma imkanı doğmuş, klasik eserler gibi fazla ciddi ve siyasi bakımdan önemli olmayan kitaplar da basılabilmiş, yeni edebiyat türleri ortaya çıkmıştı. Ama kitap basımının artmasının bütün etkileri kendini Sung/Song döneminde göstermiştir.
Kağıt paranın ilk örneklerinin kullanımı da bu dönemde olmuştur. Çin bakır paraları ağır olduğu için nakledilmesi güç, dolayısıyla da pahalı oluyordu. Bu durum, ticari hayatı olumsuz etkiliyordu. 800’lü yıllarda merkezin söz geçiremediği, askeri valilerin yönettiği bazı eyaletler, bakır paranın eyalet dışına çıkmasına izin vermiyorlardı. Bu durum uzak yerlerle yapılan ticareti imkansız kılıyordu. Bu yüzden tüccarlar depozit pusulaları vererek bir çeşit havale sistemi geliştirmişti. Bu durum yavaş yavaş bir banka sistemine ve toptan ticaretin yapılabilmesine, daha büyük ticarethanelerin açılabilmesine olanak verdi. Tang devrinin sonlarında merkez kendisi depozit makbuzları dağıttı. Sistem şöyle işliyordu: Tüccar, hükümete ait bir yere parasını yatırıyor, karşılığında bir makbuz alıyor ve bu makbuzu para gibi kullanıyordu. Hükümetin bastırdığı bu depozit makbuzları, Sung/Song devrinden itibaren kullanılmaya başlanan kağıt paranın ilk şekilleri olmuştu. Bu paranın ismi ch’ao (çav) dır. Kelimenin eski anlamı makbuzdur. Aynı kelime İran’da da kullanılıyordu.
10. yüzyılda ilk açık renk porselenler ortaya çıkmış, porselen kullanımı arttığı gibi önemli bir ihraç malı olmuştu. Kuzey Çin’de de porselen vardı ama porselenin esas üretim merkezi Güney Çin idi (3).
Güney Çin, aynı dönemde beş yerine on yönetim değiştirdiği halde, daha iyi durumdaydı. Artık Çin’in kuvvet merkezi güneydir. Kuzeybatı, yani eski hükümet merkezi Ch’ang-an ve civarı önemini tamamen kaybetmişti. Bu devirde güneyi fethetmek için ciddi girişimler olmadı (4).
Yararlanılan Kaynak
(1) Çin Tarihi, Wolfram Eberhard, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995. Sayfa 227.
(2) A.g.e., sayfa 226.
(3) A.g.e., sayfa 227, 228.
(4) A.g.e., sayfa 232.
Leave A Reply