MÖ 551-479
- 1949 yılında komünistler yönetimi ele geçirdikten sonra, Konfüçyüs, sınıf düşmanı olarak görülmüş, öğretileri Ortaçağ maması denilerek tenkit edilmiş, yaratıcı düşünceye zarar verdiği gerekçesiyle eleştirilmişti. Konfüçyüsçü tapınaklar kendi haline bırakılmıştı. En yoğun eleştiriyi imparatora karşı mutlak ilahi bağlılık görevi vererek, Çin halkının kafasında imparatora mutlak, üstün, aşkın, sınırsız bir erk tanıması idi (1).
1969 yılında yapılan posterde elinde Kırmızı Kitap ile Başkan Yardımcısı Lin Biao, Başkan Mao ile birlikte görülüyor.
Mao döneminde Konfüçyüs’ün köleciliği yeniden canlandırmak istediği; Konfüçyüs’ün “ritlere geri dönmek” ifadesinin kapitalizme dönüşü önerdiği, dolayısıyla onun öğretisine taraftar olan, (Çin Devriminin önde gelen eylem ve düşünce adamlarından, bir dönem Mao’nun halefi ilan edilen) Lin Biao gibilerin de aynı şeyi istedikleri, bu yüzden 1974’ten başlayarak eleştirildikleri, yargılandıkları biliniyor; ama Lin Biao’nun nasıl öldüğü tam olarak bilinmiyor (2). Rit, dilimize İngilizceden geçtiği düşünülen; yasa, gelenek, adet anlamına gelen bir kelimedir.
Fotoğraf: chineseposters.net
- 1978 yılından sonra ise Konfüçyüs öğretileri yeniden yaygınlaşmaya başlamış, mabetleri canlanmış, tütsü yakanları, sınavlarda yüksek not almak için dua edenleri, ziyaretçileri artmış, Çin Konfüçyüs Topluluğu kurulmuştu. 2002 yılına gelindiğinde eserlerini ezberlemeye başlamış olan çocukların sayısı ülke çapında 2 milyonu bulmuştu (3).
- Çin’den başka Japonya, Güney Kore, Tayvan ve Vietnam da Konfüçyüsçü dünyanın parçalarıdır (4).
Kuzey Sung Hanedanı döneminde, MS 1083 yılında, Beishan Dağı’ndaki Dazu Kaya Oymaları’na Shizhuanshan Mağara Tapınakları ile ilave edilen Konfüçyüs nişi. Hoca burada ayakları küçük bir pufun üzerinde, başında bandanası, elinde yelpazesi, iki yanına beşer beşer dizilmiş, Yan Hui ve Min Sun’un başı çektiği en iyi on öğrencisiyle birlikte görülüyor (5).
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2018.
- Kadim Yunan felsefesi kendini düzyazı ile ya da diyalog ile ifade ederken, Doğu felsefesi şiiri kullanıyor. Doğu’da felsefeyi şiirden, şiiri müzikten ayırmak zordur. Bülent Somay, Batı’nın, belki de bu farktan ötürü Doğu’da felsefe geleneği olmadığı yanılgısına düştüğünü öne sürüyor; Doğu düşüncesinde akıl, mantık ve etik de birbirinden fazla farklılaşmaz, diyor (6).
- Konfüçyüs’e Üstat ya da bilge denmesi onu filozoftan ayırmak içindir. Bilgelik, aramayı değil, bulmuş olmayı dile getirir. Platon’un Diyaloglar’ı ile Konfüçyüs’ün Konuşmalar’ı kıyaslandığında Sokrates’in polemik yaptığı, Konfüçyüs’ün ise görüşünü ileri sürmediği, dile getirdiği görülür. Aristo’nun düşünce biçimi akıl yürütme biçimindedir. Akıl yürütme, orta terime dayalı bir düşünme biçimidir. Orta terim, iki önermede ortak olan terimdir. (“Bütün insanlar ölümlüdür; Sokrates de bir insandır” önerme çiftinde insan orta terimdir.) Orta terime dayalı düşünme biçimi bir retorik, bir polemiktir. Konfüçyüs’ün düşünme biçiminde orta terim mevcut değildir. Bu durum, Doğu ile Batı düşünüş farklarına işaret ediyor olabilir (7).
Yararlanılan Kaynaklar
- Çin Halkının Zihniyeti, Ku Hung-Ming, Doğu Batı Yayınları, 2013. Sayfa 66, 67.
- Çin Yolculuğu Defterleri, Roland Barthes, YKY, 2012. Sayfa 27, 28, 59.
- Learning the Old Ways, Paul Mooney, Newsweek, May 27, 2002.
- Dinin Demokrasiyle İmtihanı, Ian Buruma, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2012.
- Dazu Rock Carvings, Çin Halk Cumhuriyeti Yayını. Sayfa 124.
- Ursula K. Le Guin Yorumuyla Tao Te Ching, Lao Tzu, Metis Yayınları, 2018. Sayfa 16.
- Erdemin Filozofu Konfüçyüs, Yücel Kayıran, Kitap Sanat, 30 Nisan 2021.
Leave A Reply