Ebul Hasan Harakani, Anadolu’ya gelen ilk evliya alperenlerden İran’ın Horasan bölgesinin Harakan Köyü’nde 963 yılında fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiş, köyünde çobanlık, yük taşımacılığı, çiftçilik, türbedarlık yapmıştır. Anadolu’ya, Selçuklu akınları sırasında (1081-1021), 1021’de Sultan Alparslan’ın babası Çağrı Bey ile gelmiş, 1033 yılında Kars yakınında Bizans ordusu ile yapılan savaşta şehit olmuştur. Ebul Hasan için 1064 yılında Sultan Alparslan’ın Kars’ı fethetmesinden sonra Kaleiçi Mahallesi’nde bir türbe yaptırılmıştır. 1579 yılında Sultan III. Murat’ın emriyle Kars’a gelen Lala Mustafa Paşa tarafından türbe yeniden yaptırılmış, türbenin yanına da Evliya Camii’ni inşa ettirmiştir. Evliya, kendisinden bir asır sonra yaşayan Ahmet Yesevi’yi de etkilemiştir.
Ebul Hasan’ın tasavvuf görüşünü anlatan Nurul Ulum adlı eserde, “Her kim bu dergaha gelirse ekmeğini veriniz, inancını sormayınız,” şeklindeki düşüncesi daha sonra Mevlana’da “Kim olursan ol yine gel” olarak ifadesini bulmuştur. Aynı eserde yer alan “Bana seni gerek” şeklinde ifade ettiği Allah sevgisi, Yunus Emre’nin şiirlerinde etkisini gösterir. “Nimetlerin en lezzetlisi, çalışarak elde edilendir,” diyen Harakani’nin, İbn-i Sina’dan, Gazneli Mahmut’a kadar çok kişiyi etkilediği düşünülür.

Evliya Camii.
Sultan III. Murat döneminde şehrin imarı sırasında 1034 yılında buraya defnedilmiş olan Ebul Hasan Harakani’nin mezarı bulununca Kars Kalesi onarılırken bir cami ve türbe yapılmıştı. 1604 İran İstilası’nda cami temellerine kadar sökülmüş, türbe de yıkılmıştır.
1617’de toprak damlı olarak yeniden yapılmıştır. İkinci kez 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nda yıkılır. 1915’te burada bir kadın mumyası bulunmuş, mumya Rusya’ya götürülmüştür.
Adını, Horasanlı Anadolu erenlerinden Hasan-ı Harakani’den alan caminin eski ahşap işçiliği ve çini sanatının özgün örnekleriyle bezeli olduğu, ama 1996 yılında yenileme adına yıkılarak yeniden inşa edildiği biliniyor, onarımı, kimliği değiştirildiği için eleştiriliyor.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Leave A Reply