Kars 39 Ani 7 Büyük Katedral – Fethiye Camii

Ani Katedrali’nin bilinen diğer isimleri Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Azize Meryem Katedrali, Beşik Kilise’dir (17, sayfa 44).
İnşasına Kral II. Smbat’ın (977-989) hükümdarlığının son yılında başlanmış, Kral Gagik’in eşi Kraliçe Katranide tarafından 1001 yılında tamamlanmıştır. Zamanın tanınmış mimarlarından daha önce İstanbul’daki Ayasofya’yı onaran Tridat’ın, bu katedrali inşa ettiği bilinmektedir. 989 yılının Ekim ayındaki depremde Ayasofya’nın çok büyük bir bölümü kullanılamaz hale gelmiş ve kubbesi tamamen yıkılmıştır. Bu sırada tahtta bulunan II. Basileios (976-1025) Ermeni mimar Tridat’ı görevlendirmiş ve 994 yılında yapı tekrar kullanıma açılmıştır.
1064 yılında Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan Ani’yi fethettiğinde, ilk Cuma namazını bu yapıda kılmış ve adını Fethiye Camii olarak değiştirmiş. 1064-1124 yılları arasında cami olarak hizmet veren bina, daha sonra Gürcü Kralı Davit tarafından tekrar kiliseye çevrilmiştir. 1960 ve 1988 yıllarındaki depremlerde yapı tahrip olmuştur. Temelleri kayalık bir zemine oturtulmuş olan kilise, üç basamaklı bir kaide üzerine oturtulmuştur.
Yapımında yöreye özgü, az yoğunluklu, yumuşak, volkanik ve farklı renklerde kesme taşlar kullanılmıştır.
Yapımında kubbeli bazilika olan katedral, 13. yüzyılda kubbesi çökünce bu özelliğini kaybetmiştir (27c, sayfa 258). Üç cephede kapısı vardır. Dış duvarları ince sütunçelerle bağlanan kör kemer dizileriyle hareketlendirilmiş, yapıya ışık mazgal pencerelerle alınmıştır.
Kuzey cephenin bir bölümü yıkılmıştır (17, sayfa 45).
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2017.

Katedralin içinden.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu