Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Çemal, Patmos Manastırı’na giriş ormanı, Altaylar, 2024.
Törenin öncesinde şaman ve 9 yardımcısı, ‘oğulları’, tarafından yeter sayıda düz ve sağlam genç kayın gövdesi kesilir. Ormanda, şenlik sabahı kayın ağaçları belli bir sıraya göre dikilir. Önce sağlam bir ağaç, kökleri ocakta, tepesi yurt’un (çadırın) üst deliğinde (duman bacası) olmak üzere, yurtun içine dikilir; buna ‘kapı koruyucu’ (veya kapıcı tanrı) denir, şamana Göğün giriş kapısını açacaktır. Bu ağaç sürekli olarak çadırda kalacak, şamanın evinin ayırıcı özelliğini oluşturacaktır (1).
Öteki kayınlar yurttan uzağa, törenin yapılacağı yere, belli bir sıraya göre dikilir:
1- Altına ve dallarına, sırra erecek olan bir kara şaman ise kırmızı ve sarı, ak şaman ise beyaz ve mavi, iyi kötü her türden ruhlara hizmete kararlı bir şaman ise bu dört rengin hepsinden kurdeleler bağlanır.
2- Dallarına bir çan ile kurban edilmiş bir at postunun bağlandığı bir ağaç;
3- Çırağın tırmanmak zorunda olduğu, yere sağlamca çakılmış bir üçüncü ağaç. Genellikle kökleriyle birlikte çıkarılan bu üç kayın ağacına direk adı verilir.
4- Üçlü gruplar halinde dokuz ağaç; bunlar kır at kılından bir iple birbirine bağlanır ve bu ipe de çeşitli renklerde kurdeleler, belli bir sıraya göre, asılır: Beyaz, mavi, kırmızı, sarı; bu ağaçların üzerinde kurban edilecek dokuz hayvanın postları ve yiyecekler sergilenecektir.
5- Kurban edilecek hayvanların bağlanacağı dokuz direk;
6- Belli bir sıraya göre dizilmiş ve sonradan dallarına kurban edilmiş hayvanların samana sarılmış kemiklerinin asılacağı kalın kayın gövdeleri.
Yurtun içindeki ana kayından dışarıya dizilmiş olan tüm öteki ağaçlara, biri kızıl biri mavi iki kurdele gerilmiştir; bu “gökkuşağının”, yani şamanın ruhlar ülkesine, Göğe, erişmekte kullanacağı yolun simgesidir.
Ulagan Vadisi, Pazırık ören yerine yakın. Ulagan Tepesi’nde yöredeki inancın izlerini gördük.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2024.
Kuzeye dikilen kayın ağacına Ana Ağaç denir. Bunun tepesine bir kuş yuvası asılır, içine beyaz döşek üzerine dokuz yumurta ile bir kayın kabuğuna yapıştırılmış bir Ay konur. Güneydeki büyük ağaca Baba Ağaç denir. Onun tepesine kırmızı kadife kaplı bir ağaç kabuğu asılır; buna da Güneş denir.
Ana Ağacın kuzeyine, yurttan tarafa, yedi kayın dikilir; yurtun dört yanına da dörder ağaç yerleştirilir, bunların dibine, tütsü olarak ardıç ve kekik yakılmak üzere birer basamak konur (2).
Törenlik kayın ağaçlarının, kökleri havada, ters olarak kullanılması, Evren Ağacı’nın en arkaik simgelerindendir (3).
Yararlanılan Kaynak
(1) Şamanizm, Mircea Eliade, İmge Kitabevi, 1999. Sayfa 146.
(2) A.g.e., sayfa 147.
(2) A.g.e., sayfa 200.
Leave A Reply