Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
- İskitlerden Sogdlara, Horezmlilerden Türk kökenli çeşitli halklara kadar pek çok etnik grup bugünkü Özbeklerin, Kazakların, Türkmenlerin ve Taciklerin kökenini oluşturmaktadır. Sovyetler döneminde oluşturulmuş bazı yapay kimlikler de etnisite ile ilgili saptamaları iyice zorlaştırmaktadır.
- Özbek resmi makamlarının belirttiğine göre cumhuriyetlerinin sınırları içinde 130 değişik etnik grup yaşamaktadır.
- Özbekler ağırlıklı olarak Türk kökenli, kültür olarak Fars ve Türk-Moğol ögelerini birlikte barındıran bir halktır. Bazı görüşlere göre, Özbekler, Türk ve Moğol kökenli göçebe halkların İran kökenli yerleşik halkla karışması sonucunda ortaya çıkmıştır.
- Özbek halkı 11.-14. yüzyıllar arasında Çağatayca konuşan Türk aşiretlerinin birleşmesi ile oluşmuştur, denir ve 15. yüzyılda halk kimliği kazandıkları düşünülür.
- Bugünkü Özbek nüfusu için üç kaynak belirtilir: Vahalarda yaşayan Özbekler ile Orta Asya’nın Pers kökenli Taciklerinin oluşturduğu şehirli grup; yarı göçebe Türk-Moğol aşiretleri ve Şeybani Özbekleri. Bu son iki grup bugün bile kendilerini aşiret aidiyetiyle ifade ediyorlar. Harezm bölgesinde Türkmen gelenekleri çok güçlüdür.
- 20 milyonun üzerindeki nüfusu ile Özbekistan, Sovyetler Birliği’ni oluşturan ülkeler arasında üçüncü konumda idi.
- Özbekistan’da Özbekler toplam nüfusun %75’ini oluşturur. Öteki büyük topluluklar Ruslar, Tacikler ve Kazaklardır. Bağımsızlıktan sonra Rusların sayısı azalmış, az sayıdaki Yahudi ülkeden ayrılmıştır.
- Nüfus artış hızı yüksektir. Ülke nüfusu çok gençtir. 15 yaş altındaki kesimin toplam nüfus içindeki oranı %40’ın üzerindedir.
- Özbekler ve diğer Türk kökenli halklar çoğunlukla Sünni Hanefi inanışına bağlıdır.
- Özbekistan’da dine bağlılık öteki Orta Asya ülkelerine kıyasla daha güçlüdür.
- Özbekistan’dan başka Afganistan’da, Tacikistan’da, Kırgızistan’da hatırı sayılır bir Özbek nüfus vardır. Kazakistan, Türkmenistan ve Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde (Doğu Türkistan) de Özbekler vardır.
- Sovyetler döneminde en az Ruslaştırılmış Türk halkı oldukları söylenir.
Taşkent’te Halkların Dostluğu Meydanı’nda demirci ailesinin heykeli. Ailenin 15 çocuğu var. Bu sayı 15 Sovyet Cumhuriyetini temsil ediyor. İkinci Dünya Savaşı’nda anasız babasız çocuklar Özbekistan’a yollanmış. Özbekler bu çocukları evlat edinmiş.
1966 yılında olan depremden sonra her Sovyet Cumhuriyeti Taşkent’e bir mahalle inşa etmiş. Meydandaki Kültür Merkezi’nin önünde de 15 bayrak direği var. Şimdi bu direklerde bayrak çekili değil.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Afganistan, Çağatayca, Halkların Dostluğu Meydanı, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Özbekler, Sünni Hanefi, Tacikistan, Taşkent, Turkmenistan
Leave A Reply