Fotoğraf: www.sabah.com.tr/yasam/arslantepede-bulunan-5-bin-621-yillik-muhur-baskilarinin-izi-suruluyor
Evlerde ayrıca kil üzerine basılacak kazıma süslemeli mühürler ve mühür baskıları gibi idari nesneler de ele geçmiştir. Mühürler ve mühür baskıları Kuzey Mezopotamya ve Doğu Anadolu’da Neolitik Dönem’den beri biliniyor ve Halaf Kültürü’nde de yaygın olarak kullanılıyordu. Mühürler, bireyler veya ailelerin mülkiyetindeydi ve sahipleri tarafından gıda maddelerinin alındığını belgelemek üzere damgalamada kullanılırdı. Ubeyd’de ilk kez evlerin içinde de mühürler vardı. Bu durum gıdaların artık ortak bir depodan değil, bir hanenin özel depolarından dağıtıldığını gösterdi. Hanelerde bulunan mühürlerin hane sahiplerince gıda temin ederken hane dışında kullanıldığını uzmanlara düşündürdü. Hanelerde bulunan mühür baskıları ise çalışanların emeklerinin karşılığı olan ücretlerini aldıklarının bir belgesi olarak mühürlerini bastıkları kil topaklardı. Bu mühür baskıları da işveren tarafından saklanan belgelerdi diye düşünülüyor.
Geç Ubeyd Dönemi’nin bir diğer yeniliği ise anıtsal kamu binalarının ortaya çıkmasıdır. Kamusal yapılar MÖ 4. binyılda toplumun seçkinleri tarafından artı ürünün yeniden dağıtımının merkezileştiği yerler oldu. Bu dönemde seri üretim kaseler, şekilleri bölgeden bölgeye biraz farklılık gösterse de üretilmeye ve her bölgede bolca kullanılmaya devam etti. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Coba Çanakları adı verilen, oldukça sığ, kaba yapılı çanaklar kullanılmıştır. Kuzey Suriye’de seri üretilen çanaklar düz tabanlıdır. Bu çanakların yeniden dağıtımda kullanıldığı doğruysa, bu bize iki şey söyler: Gıda maddeleri, toplumun mali temelidir ve gıdaları kontrol etme kapasitesinin bir servet/güç birikimi ile elitleri yarattığı ekonomik modelin oluştuğunu ve gıda maddelerinin yeniden dağıtımının dolaylı olarak uzmanlaşmış işçilerin varlığını. Eşitsiz ilişkiler için bir kanıtımız daha var gibi görünüyor.
Geç Kalkolitik Dönem’in başlangıcında ya da daha önce, çömlekçilik, metal işleme başta olmak üzere belirli üretim alanlarına ait işlikler oluşmuştur. Çömlekçilikte saman katkı önceki dönemlere kıyasla pek çok mal grubunda baskın hale geliyor. Aşağı Mezopotamya’da Uruk Döneminde MÖ 4. binyılın sonunda ilk devlet sistemlerinin kökeni oluşuyor.
Post-Ubeyd, Geç Kalkolitik Dönem’de muhtemelen Güneydoğu Anadolu kökenli, Yukarı Mezopotamya’nın birçok yerinde gri/kırmızı mallar olarak bilinen seramikler görülüyor.
Yararlanılan Kaynak
Eşitsizliğin Doğuşu, Prof. Dr. Francesca Balossi Restelli, Arkeo Atlas, Sayı: 2024/01.
Leave A Reply