- 1940’lı yılların sonunda Bertolt Brecht şöyle yazar: “Demokratik ülkelerde ekonominin şiddet özelliği fark edilmez, otoriter ülkelerde fark edilmeyen, şiddetin ekonomik özelliğidir.”
- Serbest ticaret yapma hakkının sadece Hıristiyan olanlara tanındığı 16. yüzyılda Vasco de Gama, 1502 yılında Mekke’den gelen ve 700 hacıyı taşıyan büyük bir ticaret gemisine el koyup batırmış, daha sonra Hindistan’ın Kerala Eyaletinde yer alan Calicut yolu üzerinde de 20 ticaret kalyonuna el koyup mürettebatı kılıçtan geçirmişti.
- Hisselerini serbest piyasada alıp satan ilk anonim şirket olan Hollanda Doğu Hindistan Kumpanyası başkanı 1619 yılında, ne ticareti savaş olmadan ne de savaşı ticaret olmadan sürdürebiliriz, ifadesini kullanmıştı.
- İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası 1750’lerde Bengal’i şiddet kullanarak ele geçirdi, örgütlü yağma gerçekleşti, tedarikçiler ezildi, açık savaşlar patlak verdi. Karadaki müstahkem mevkileri ve kaleleri ile elinde kılıçla ticaret yapmanın keyfini sürdü. Doğu Hindistan Kumpanyası eliyle Britanya’nın Hindistan’da yarattığı ekonomik şiddetin boyutları (fakir dokumacılara para cezası kesme, hapsetme, kamçılama, bir yere bağlama, zorla iplik eğirmekten kurtulabilmek için kendi parmaklarını kopartmak zorunda kalanlar gibi) kayıtlara geçmiştir. 120 yıllık Britanya hükümranlığında yaşanan 34 açlık felaketi olmuştur (önceki 2000 yılda sadece 17 kıtlık kayıtlara geçmiştir). Mughal İmparatorluğu, vergi gelirlerini su depolanması için tahsis ederek üretimi artırmış, açlık baş gösterdiğinde yiyecek ihracatına ambargo koymuş, vurgunculuk karşıtı fiyat politikası izlemiş, vergi tahsilatını gevşetmiş, ücretsiz yiyecek dağıtımı yapmıştı. Doğu Hindistan Kumpanyası, Babürlü kamusal düzeni ve yatırım sistemini terk ederek büyük felaketlere neden olmuştur.
- Umberto Eco, İtalya’da ulusal karakterin diktatörlükten daha çok neo kapitalizm tarafından değişime uğratıldığını yazar. Neo kapitalizmin, taksitle sahip olma hakkı, az sayıda çocuk yapma, siyasete kafa yormama, büyük fedakarlıklardan kaçınarak keyifli bir yaşam sürmeyi öğrettiğini söyler.
- Union Carbide, 1984 yılında Hindistan’daki Bhopal tesislerinde, zehir çıkışı nedeniyle 22.000 insanı öldürdü; 100.000 kişiyi de kronik hasta ve sakat bıraktı. Union Carbide toksik maddenin adını ticari sır olduğu gerekçesiyle açıklamaktan kaçındı. Bu durum, zehirlenenlere bir tanı konmasını imkansız kılarken, hastanelerde ölümlerin artmasına yol açtı. Açılan davada firma, suçluları yargı önüne çıkarmayı reddetmiş, mağdurlara ve yakınlarına ödenmek üzere 470 milyon dolar tazminat Hindistan devletine ödenmiş, paranın çok azı gerçek mağdurlara dağıtılmıştır. Bu miktar, hayatta kalanlar tarafından paylaşıldığında, kişi başına 500 dolar civarı para düşmüştür. Union Carbide firmasını satın alan ve burada üretime devam eden Dow Chemical Company ise kazazedelerle iletişime girmeyi reddetmiştir. Nijerya’da Chevron ve Shell, Endonezya’da Exxon ve Freeport, Myanmar’da Unocal zorla çalıştırma, tecavüz, cinayet, işkence, keyfi tutuklama gibi insan hakları ihlalleri ile anılan şirketlerdir.
- Blackwater gibi, şirket biçiminde örgütlenmiş özel askeri kuvvetler eliyle doğrudan şiddet kullanımı yakın tarihin örnekleridir.
- Başarılı ticaret ile askeri güç arasındaki bağ her zaman çok güçlü olmuştur.

2017 yılında yapılan Venedik Bienali’nde Kore Pavyonunda bir kişinin bir öğün yemek için kaç saat çalıştığını hesap etmek için kullanılan formül sergilenen eserler arasındaydı.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Babürlü, Bengal, Bertolt Brecht, Bhopal, Blackwater, Britanya, Calicut, Chevron, cinayet, Doğu Hindistan Kumpanyası, Endonezya, Exxon, Freeport, Hindistan, İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası, işkence, İtalya, Kerala Eyaletinde, keyfi tutuklama, Kore Pavyonu, Mughal İmparatorluğu, neo kapitalizm, Shell, tecavüz, Umberto Eco, Union Carbide, Unocal, Vasco de Gama
Leave A Reply