Batı’da Doğu, İslam ve Türk Algısı 16

RACINE BAYAZIT 1672

Sultan’ın Çeşmesi, Achille Befani Formis (1832-1906), 1877 Napoli Güzel Sanatlar Sergisi’nden satın alınmış.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Museo e Real Bosco di Capodimonte, Napoli, 2019.

• Fransız yazar Jean-LucRacine’in (1639-1699), 1672 yılında oynanmış ve yayınlanmış Bayazıt (Bajazet) adlı tragedyasına yazmış olduğu önsözler bize çok şey söylüyor.
• Önce yazdığı tarihe bakalım ve değerlendirme yaparken bunu dikkate alalım: İnebahtı Deniz Muharebesi’den (1571) yüzyıl sonra, İkinci Viyana Kuşatması’ndan (1683) önce.
• Racine, Osmanoğulları’ndan Atalide ve Şehzade Bayazıt’ı (IV. Murat’ın oğullarından biri) özü sözü doğru, asil kişiler olarak betimliyor. Onlar, birbirlerini seven ve ölümü göze alarak dürüst davranan kişilerdir.
• Yazar bu tragedyanın Osmanlı Sarayı’nda geçen gerçek bir macera olduğunu öne sürüyor.
• Halkın göreneklerinde hiçbir değişiklik yapmamaya ve Osmanlı İmparatorluğu Tarihi’ne aykırı düşmemeye özen gösterdiğini belirtiyor.
• Racine, taze bir öykü yazdığını, otuz yıl önce Osmanlı Sarayı’nda geçen bir olayı anlattığını yazıyor.
• Yazar, tragedyada kahramanlara karşı beslenen saygının, bizlerden uzaklaştıkları oranda arttığını vurgularken, ülke uzaklığının, zaman yakınlığını bir dereceye kadar giderdiğini savlıyor.
• Fransız tiyatrosunda Türk kahramanların, çağdaş olmakla birlikte yücelik gösterdiklerini; oysa göreneklerinin büsbütün başka olduğunu; sarayda yaşayanlarla tanışlığın az olmasının onları başka bir çağda yaşayan insanlar gibi görmelerine yol açtığını söyledikten şöyle bir saptama yapıyor: “Atinalılar da Persleri az çok bu gözle görürlerdi.”

Yararlanılan Kaynak

Bayazıt, Racine, Cumhuriyet Dünya Klasikleri Dizisi, 1999.