Çin tarihinde sürekli birbirini takip eden hanedan dönemleri olmuş, karmaşık bürokrasi mekanizmasındaki zayıflıklar ve toplumsal gerilimler sık sık ayaklanmalara yol açmış, bunlar da hanedanların sonunu hızlandırmıştır (1).
Hanedanların tarihini yazma geleneği Han Hanedanı’na (MÖ 206- MS 200) kadar geriye gider. Tang Hanedanı döneminden (618-907) sonra her hanedan hem öncüllerinin tarihini anlatmak hem de kendi hükümdarlıklarının edimleri hakkında malzeme toplamak için standartlaştırılmış bir model izlemiştir:
Benji, temel tarihsel bilgileri içerir. Saraydaki tüm etkinliklerin kısa ve kronolojik olarak sıralandığı metinlerdir.
Zhi, belgeleri barındırır. Anlaşmaları, araştırmaları, önemli olaylar hakkındaki raporları içerir.
Biao’da hükümdar ailesinin, soyluların ve üst düzey görevlilerin listesi vardır. Liezhuan’da önemli kişiler hakkında resmi belgelerde yer almayan özel bilgiler yer alır.
Hanedanlara bölge ya da ırmakların adını vermek bir gelenekti. Moğol Yuan Hanedanı adını Konfüçyüsçü Dönüşümler Kitabı’ndan seçerek bu gelenekten bir kopuş sergilemişti. Yuan, ilk başlangıç anlamına geliyordu (2).
Sadece Çin’in iyi yönetildiği zamanlarda göklerden indiğine inanılan iyilik alameti uzun kuyruklu Zümrüdüanka kuşu (3)(4).
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Gülsen – Süleyman Demokan Koleksiyonu.
Han Hanedanı’nın gerilemesinden 581/589 yılında Sui Hanedanı’nın gelişine kadarki dönemde ülkede yaşanan siyasal parçalanmaya karşın Çin dünyasının entelektüel tarihinde zengin, yenilik bakımından şaşırtıcı ölçüde verimli bir dönem yaşandı. Siyasal bakımdan zayıf olmakla birlikte, bu ara dönemdeki hanedanlar edebiyat, sanat, felsefe ve dinde Çin tarihinin en yaratıcı dönemlerinden birini oluşturdular. Bir kere daha siyasi zayıflık kültürel serpilmeye ket vuramadı (5).
Han Hanedanı sonrası 369 yıl boyunca Çin, siyasal açıdan, paramparça oldu. Batı Jin sonrasında da Doğu Jin Hanedanları (Western and Eastern Chin Dynasty) döneminde kısa süreli olarak birleşti.
Bu dönemde Konfüçyen yaşam görüşüne olan saygı azaldıkça, Taocu tarikatların, Budacı dinin popülerliği arttı (6).
Bu bölünmüşlük çağının dönemleri şöyle:
Altı Hanedan Çağı (The Six Dynasties Period) 220-581/589
Üç Krallık (The Three Kingdoms Period) 220-280
Jin Hanedanı (Western and Eastern Chin Dynasty) 265-420
Batı Jin Hanedanı 265-316
Doğu Jin Hanedanı 317-420
Güney ve Kuzey Hanedanlıkları (Northern and Southern Dynasties) 386-581
Kuzey Wei / Topa / Tabgaç Devleti (Northern Wei / Topa) 386-534/550
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Cengiz Han ve Mirasçıları Büyük Moğol İmparatorluğu, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, 2006.
Moğol Egemenliği Altında Çin: Yuan Hanedanı (1272-1368), Claus Müller, sayfa 461.
(2) A.g.e., sayfa 458.
(3) Dünya Sanat Tarihi, John Fleming, Hugh Honour, Alfa Basım Yayım Dağıtım, 2016. Sayfa 259.
(4) Çin Simgeleri Sözlüğü, Wolfram Eberhard, Kabalcı Yayınları, 2000. Sayfa 33-35.
(5) Rönesanslar, Jack Goody, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017. Sayfa 259.
(6) Kısa Çin Tarihi, Gordon Kerr, Say Yayınları, 2021. Sayfa 49.
Leave A Reply