Kuzey Wei Devleti’nin (Northern Wei) diğer adı ise Tabgaç (Topa) Devleti’dir. Tarihleri kaynaklarda farklılık gösterir: 385-550 (1), 386-512 (2), 386-534 (3) ve 439-534 (4) benim kaynaklarda rastladıklarım. 439 yılında Kuzey Çin’i birleştirdikleri için bu tarihi başlangıç alan tarihçiler var. Bitiş tarihi olarak da bölünmeyi göz önüne aldıklarını düşünebiliriz. Çıkan isyanlar sonucunda devlet, Doğu Wei (534-550) ile Batı Wei (535-556) olmak üzere ikiye bölünmüştü. Başkentleri 386-398 yılları arasında Huhhot, 398-493 yılları arasında Datong, 493-534 arasında Luoyang ve 534-535 yıllarında ise Çang’an olmuştu (5).
Gansu Bölge Müzesi’nde Kuzey Wei dönemine ait iki yüksek rölyef Bodhisatva.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2018.
Kuzey Wei dönemine ait bir mezar sunusunun parçası olan bu küçük heykel, gri kilden biçimlendirilmiş, pembe renkli sırla kaplanmıştır. Çin’in İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde bulunmuştur, Paris’te, Asya Sanatları Ulusal Müzesi – Guimet’de sergilenmektedir.
Kuzey Wei’de dini olmayan sanat eserlerinin çoğu seramikti. Kil bu dönemde sanatsal malzeme olarak kullanılmıştı (6).
Fotoğraf: Cengiz Han ve Mirasçıları Büyük Moğol İmparatorluğu, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, 2006. Sayfa 108.
Tabgaçlar, Hunların devamı sayılabilecek bir devlettir. 3. yüzyılın ikinci yarısında Çin Seddi’nin kuzeyindelerdi, sonraki yıllarda yavaş yavaş güneye doğru indiler ve bütün Kuzey Çin’e hakim olan Jin Hanedanı’nın da yıkılması ile bu bölgede hakimiyetlerini güçlendirdiler. Kuzeydeki Juan-juan’larla 150 yıl kadar süren mücadeleden galip çıktılar; bugünkü İç Moğolistan‘a da batıya doğru genişlerken doğu-batı ticaret yoluna da hakim oldular. Tabgaçlar, Budizm’in Çin’de yayılmasına katkı sağlamış, zaman içerisinde tamamen Çinlileşerek özgünlüğünü kaybetmiş bir topluluk ve devlettir. Çinlilerin gittikçe daha fazla devlet memuriyetine getirilmesi, Konfüçyüsçülük gibi etkilerle Çinlileşmeye başlamışlardır (7). Zamanla imparatorluk sarayının dili olarak da Çince benimsenmişti (8). Başkentlerini Çinli nüfusun ağırlıkta olduğu Luoyang’a taşımaları ile asimilasyon sürecinin tamamlanmış olduğu düşünülür.
Kaynaklarda Topa, Tabgaç, sonra Wei olarak anılmışlardır. Dillerinde Türkçe kelimeler vardır (9). Tabgaçlar’ın örf, adet ve geleneklerinin çoğu, kendilerinden önceki ve sonraki Türk boylarının kültürü ile aynı özellikleri gösterir. Tabgaçlar’da mağara, dağ, orman kültleri; diğer Türk boylarında olduğu gibi kurttan türeme ve göç efsaneleri vardı. İbadetlerini diğer Türk boylarından farklı şekilde taştan binalar içinde gerçekleştiriyorlardı. Kağanlarının soyu için, Yer ve Gök’ün kutsal ruhları için kurban keserler, kutsal saydıkları kayın ağaçları dikerler, bu kayın ağaçları büyüdüğünde kutsal ormanlar meydana geldiğine inanırlardı. Başlangıçta eski Türk gelenekleri ile bütünleşen bir Budist sanat anlayışları vardı. Tabgaçlar bu devrede Buda heykellerini bile hükümdarlarına benzeterek yapıyorlardı (10). Kuzey Çin’de Budist sanatın gelişmesi için hükümdarların bazıları aktif çaba göstermişti (11).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Kök Tengri’nin Çocukları, Ahmet Taşağıl, Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti., 2018. Sayfa 120-122.
(2) Çin Ansiklopedisi, Çin Uluslararası Radyosu, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2015. Sayfa 11.
(3) The Arts of Ancient China, The Metropolitan Museum of Art.
(4) Kısa Çin Tarihi, Gordon Kerr, Say Yayınları, 2021. Sayfa 53.
(5) Wikipedia, Kuzey Vey maddesi.
(6) The Arts of Ancient China, The Metropolitan Museum of Art.
(7) Kök Tengri’nin Çocukları, sayfa 120.
(8) Kısa Çin Tarihi, sayfa 53.
(9) Kök Tengri’nin Çocukları, sayfa 120.
(10) A.g.e., sayfa 121.
(11) The Arts of Ancient China, The Metropolitan Museum of Art.
Leave A Reply