Gansu Bölge Müzesi’nde Tang dönemine ait üç renk sırlı bir subay heykelciği.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2018.
Tang döneminin ikinci parlak devri, İmparator Xuanzong’un dönemidir (712-756). Bu devir, Tang’ın maddi refahının, kurumsal ve sanatsal gelişiminin doruk noktası oldu. Devlet adabı kurallara bağlandı. Taocu ve Budacı alimler saraya davet edildi. Müzikten çok hoşlanan imparator şiir için de yeni bir akademi kurdurdu. İlk defa imparatorun sarayında büyük temsiller verildi. Aktör ve müzisyen yetiştirmek için okul açıldı. Büyük at ressamı Han Gan (706-783), onun sarayında hizmet etti (1)(2). Yapılan yaygın idari reformlarla vergi mükellefleri artık daha etkili bir biçimde kaydediliyordu. Büyük Kanal sisteminin onarımı yapılınca imparatorluk gelirinde büyük artış sağlandı. Sanatın yanı sıra mühendislikte, kanal, yol ve köprü inşaatında da olağanüstü gelişmeler yaşandı (3). Xuanzong, Türklerden, Uygurlardan ve Tibetlilerden gelen tehditlere karşı sınır boyunca askeri eyaletlerden oluşan bir hat oluşturdu (4). Arapların ve diğer güçlerin tehdidine, dönemsel ayaklanmalara rağmen Tangler 755 yılına kadar gelişmeye devam ettiler. Ancak imparatorun siyasete ilgisi azalırken eğlence ve kadınlara olan ilgisi arttı, gittikçe Taoizm’e daha fazla kapıldı (5).
734 yılında Bilge Kağan’ın ölümüne kadar Çin-Türk barışı devam etti. Kuzey Türklerinin bir kısmı Uygurların yanından çekildi, 742’de Kuzey Türklerinin bir kısmı da Çinlilerin tarafına geçtiler. 751 Talas Savaşı’nda Abbasiler ile Karluklar Çinlileri yendi. Esir Çinliler, kağıt ve porselen yapım bilgisini batıya taşıdılar. Porselen Çin’de yüz sene önce icat edilmişti. Beyaz porselen henüz yoktu ama teknik ve sanat bakımından çok mükemmeldi (6).
Türk Soğdak komutan askeri valilerden biri olan An Lushan’ın 755-763 arası meydana gelen isyanı uzun, istikrarlı bir gerileme döneminin ortamını hazırladı (7). İmparator Xuanzong’un gözdesi, eşinin ölümünden sonra da emperyal eşi olan Yang Guifei (719-756), Çin tarihinde önemli rol oynamış kadınlardan biridir (8). Önce imparatorun oğlunun hareminde/eşi olan bu odalık, imparator onu çok beğenince onun haremine geçmişti. Genç komutan An Lushan’ın, Yang Guifei’nin koruması altında, aynı kuzenini bakan yaptırması gibi, sarayda güçlü bir konuma geldiği, hatta onun sevgilisi olduğu düşünülüyor. Kitan tehlikesine karşı 744 yılında 150.000 kişilik ordu ile sefere çıkıp zaferle dönmüştü (9). Büyük generali de bir Türktü. An Lushan 756 yılında başkenti ele geçirdiğinde Xuanzong ve maiyeti başkenti terk edip güneye doğru kaçmaya başlamış, yolda ihanetten sorumlu tutulan Yang ve kuzeni muhafız alayı askerleri tarafından öldürülmüştü. Yang Guifei’nin hikayesi birçok Çin şiiri ve oyununa konu olmuştur. Yang Guifei, britannica.com. Lady of the Dynasty adıyla 2015 yılında filmi de yapılmış.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Çin Tarihi, Wolfram Eberhard, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995. Sayfa 210.
(2) Kısa Çin Tarihi, Gordon Kerr, Say Yayınları, 2021. Sayfa 63.
(3) Rönesanslar, Jack Goody, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017. Sayfa 262.
(4) Kısa Çin Tarihi, sayfa 63.
(5) Çin Tarihi, sayfa 210.
(6) A.g.e., sayfa 210.
(7) Rönesanslar, sayfa 265.
(8) Kısa Çin Tarihi, sayfa 63.
(9) Çin Tarihi, sayfa 211.
Leave A Reply