Hidrolik mühendisliği Çin’de çok erken başladı ve Çin medeniyetinde vazgeçilmez bir unsurdu. Kanallarla ulaşım da deniz ulaşımı kadar önemliydi. Büyük Mühendis Yu, eski Çin’de çok önem verilen hidrolik konusunda büyük başarılar göstermesi neticesinde Hsia Sülalesi’ni (MÖ 21.-17. yüzyıl) (1) kurma ayrıcalığını elde etmişti.
Çin’de su deyince, deniz yolu, nehirler, göller ve insan yapımı kanallardan bahsetmek gerekir.
Büyük Kanal’da 1997 yılında yaptığımız tekne gezisi gördüklerimiz açısından pek etkileyici değildi. Kıyılar oldukça bakımsız, su da oldukça kirliydi. Ama zamanının bir mühendislik harikası olduğu da bir gerçekti.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Suzhou, 1997.
Çin’de çok sayıda nehir bulunmaktadır. Havza yüzölçümleri 1000 kilometrekareyi aşan nehirlerin sayısı 1500’den fazladır. Doğal nehirler dışında, Çin’in pirinç üreticisi güney bölgesini kuzey bölgesine bağlayan Büyük Kanal adlı bir yapay su yolu da vardır.
Bilinen en eski kanal milattan önce yaklaşık 4000’li yıllarda Mezopotamya’da yapılmıştı. Çin’de, MÖ 486’da askeri amaçlarla Han Kou su kanalları yapıldı. Büyük Kanal, hala insan yapımı en uzun su yoludur, 1801 kilometre uzunluğundadır.
Büyük Kanal’ın temeli MÖ 5. yüzyılda atılmıştı. Ama inşaatın önemli bir bölümü Sui ve Tang Hanedanları döneminde, 7. yüzyılda yapılmış (2), Kubilay Han da Çin’de Büyük Kanal inşaatını devam etmişti (1260-1271). Ming Hanedanı döneminde (1368-1644), Büyük Kanal’ı uzatma projesine girişildi; bu, 15 geçiş havuzu yapılarak kanalın Batı Şantung boyunca uzatıldığı olağanüstü bir mühendislik başarısıydı. Böylelikle Kanal, hükümet görevlisi ve mühendis Qiao Weinyo‘nun 984’te icat ettiği kanal havuzu olarak bilinen, bugün de kanallarda ve nehirlerde kullanılan çift kapaklı sistemin mümkün kıldığı en yüksek düzeye (42 metreye) ulaştı (3). Yapımı uzun yıllar devam eden Büyük Kanal, kuzeyde Beijing’den güneyde Hangzhou’ya uzanır ve beş büyük su sistemini birbirine bağlar: Haihe, sık sık yatak değiştiren ve sele neden olan Sarı Irmak, Huaihe, Çin’in en uzun nehri Yangtze ve Qiantangjiang. Kanalın üzerine inşa edilmiş köprüler, Kanal boyunca inşa edilmiş bir yol da vardır ve Büyük Kanal bugün hala kullanılmaktadır (4). Çin Seddi ve Büyük Kanal’ın inşaatı çok zorlu olmuştur. 23-56 yaş arasındaki her erkek her yıl bir ay boyunca bu inşaatlarda çalışmaya çağrılırdı. Sadece soylular ve devlet memurları bu angaryadan muaf tutulmuştu (5).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Türk Etkisi ve Katkısı, Zafer Teker, https://books.google.com.tr , sayfa 285, 286.
(2) The River, Simon Winchester, An Owl Book Henry Holt & Company, 1996. Sayfa 96.
(3) Kısa Çin Tarihi, Gordon Kerr, Say Yayınları, 2021. Sayfa 96.
(4) Çin İmparatorluğu, Philip Steele, İş Bankası Kültür Yayınları, 2012. Sayfa 32, 33.
(5) A.g.e., sayfa 33.
Leave A Reply