Ticaret, malların takas edilmesinin ötesinde, farklı toplumların bir araya gelerek kültürel anlamda birbirini etkilediği bir olgudur. Kültürlerarası etkileşimin izlerini kolektif bir eylem olan ticaret ile sürebiliriz. Ticaret eylemi, politik dengesizliklerin, savaşların, yükselen ve çöken devletlerin yarattığı sosyo-kültürel karmaşa içerisinde sürekliliğini devam ettirmiştir. Ticaret, aynı zamanda sanatsal ve estetik yaklaşımların farklı kültürler tarafından tanınmasını, bazen kabul görmesini ve uyarlanmasını da sağlar. Bu eylemin, kentin yapısında ekonomik, politik ve sosyo-kültürel etki yaratması da neredeyse kaçınılmazdır. Uzak iki kültürün etkileşime girmesi sonucunda zanaatın ticarete dönüşerek sınırlarını genişletmesi sık rastlanan bir durumdur. İdari otoritenin zayıfladığı dönemlerde de artabilen ithalat, ticaretin dinamiğinin yalnızca iktidarla bağlantılı olmadığını gösterir. Ticaret, şehir planına da etki eden bir faaliyettir. Sarayların şehir kapısına yakın konuşlandırılmış olması, kente giren çıkan mallar üzerindeki kontrolün, idari sistem tarafından etkin bir şekilde yapıldığını gösterir. Prestijli malların yüksek sosyal statüye sahip gruplar dışında geniş kitlelere ulaşabilmiş olması, ticaretle birlikte sınıflar arası eşitlikçi yapıların gelişimini gösterir. Güçlü ticari merkezler, kazanmış oldukları uluslararası kimlik sayesinde, büyük imparatorlukların gölgesinde bile, önemlerini korumuş ve sürekliliğini devam ettirebilmiştir.

Borcu veren, borcu alan ve şahitlerinin imzaladığı çivi yazılı senedin yazıldığı tablet ve zarfı British Museum’da sergileniyor. Borcun tutarı 1 mina ve 6,5 şekel gümüş. Bu para ile üç eşek almak mümkünmüş. Borcun ödenme tarihi hasat zamanı. Mühürlerden kalabalık olanının Anadolu’ya, kamış ile muhtemelen bira içilenin Asur’a ait olduğu düşünülüyor.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2017.
- Ticaret Babil’de çiçek açmıştır, denir. Ninova’da, “Gökteki yıldızlardan çok tüccar vardır.”
- Sümer, Babil, Kalde, Asur kültürleri girişim ruhunu yaratmıştır.
- Tüccarlar başlangıçta kralın memurları gibidir, onun hesabına alıp satmakta, ücret olarak kraldan toprak almaktadırlar. Özel olarak ticaret yapma hakları da vardır.
- Eski Ön Asya Dünyası’nda pişmiş küçük kil tabletler olan token veya calculi denen hesap taşları çok kullanılmıştır. Çeşitli formlardaki üzerleri şekilli bu hesap taşlarının her biri farklı bir mala karşılık geliyor, ticareti yapılan malların türü ve ölçüsü hakkında bilgi veriyordu. Örneğin üç testi susam yağını belirtmek için yağ yerine kullanılan sembollerden üç tane ipe geçiriliyor, bir kil topağı ile mühürleniyordu. Bazen de bu semboller yumuşak ve nemli kil topağıyla sarılıp top haline getiriliyor, bu topun üzerine içindeki sembol sayısı kadar sembollerin şekilleri basılıyordu. Bu, bir makbuzdu, gönderilen mallar üzerine konulan bir çeşit etiketti. Ticaret ortağı, ilk bakışta malın türü, miktarı ve gönderen kişi hakkında bilgi sahibi oluyordu. Topu kırarak, içindeki sembollerle teslim edilen malı karşılaştırabilirdi. Hesap taşları uzağa yollanan mallar ve farklı diller konuşan toplumlar arasında çok kullanışlıydı.
- MÖ 3000’lerde hem zanaatkar, hem de tüccar olan yeni ve daha bağımsız bir ticaret kesimi ortaya çıktı. Bunlar, ürettiklerini sattıkları gibi, aracılık işleri de yaparlar. Ticari notlarını kil tabletlere kaydederler.
- MÖ 1300 civarında, makbuz karşılığı değerli nesneleri alıp vermeye ve bunun için sözleşme yapmaya başlarlar. İlkel bankacılığa giden yolun başındadırlar. Tüccarlar, bir lonca
- Asurlular, gümüşü değişim aracı olarak kullanmışlar; borçlu-alacaklı, mülk sahibi-kiracı arasında sözleşmeler düzenlemişlerdir.
Yararlanılan Kaynak
Kapalıçarşı, Önder Küçükerman ve Kenan Mortan, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007.
Lydia Sikkeleri Sart Çayı’nın Altını, Prof. Dr. Oğuz Tekin, Arkeo Atlas, Sayı 5, 2006.
Mühürlü Amphora Üreten Merkezler ve Mühürleme Sistemleri, Gonca Cankardeş Şenol, Ege Yayınları, 2006.
Çivi Yazısı, Selen Hırçın, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2000.
Krallar ve Tüccarlar Kenti Alalakh, Dr. Murat Akar, Aktüel Arkeoloji, Mayıs-Haziran 2013.
Ege Bölgesi’nde Ticaret, D. Sıla Mangaloğlu-Votruba, Aktüel Arkeoloji, Mayıs-Haziran 2013.
Tarsus-Gözlükule, Dr. Aslı Özyar, Dr. Elif Ünlü, Aktüel Arkeoloji, Mayıs-Haziran 2013.
Leave A Reply