Tuaregler 2

Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Tuareg kampında, Libya, 2005.

Daha önce bloğumda gerek Libya gezim gerekse yerleşik/göçebe ve sömürgecilik dosyam kapsamında Tuareg’lerden bahsettim. Ama tekrar karşıma çıktılar, ben de tekrar paylaşmak istedim.

Tuareg dilinin adı Tamaşek. Ama Tuareg’ler genellikle Hausa dili, Arapça ve Fransızca da anlıyorlar. Yazılarının adı Tifinag.

Yanağa alt alta atılan dört çizik Tuareg kabilelerinin işareti.

Damı kubbe biçiminde büyük yuvarlak bir kulübede yaşıyorlar. Üç adam böyle bir kulübeyi saz, palmiye yaprağı, deri, örülmüş hasır ve sopalar kullanarak bir günde yapabiliyor. Yer değiştirdiklerinde kulübeyi söküp bırakırlar, yapraklar, sazlar, kamp ateşi çölde çabucak kaybolur gider. Derileri, hasırları ve sopaları alırlar. Kap kacak, ev eşyaları, giysiler, sahip oldukları ne varsa, onları yanları yanlarında taşıyorlar. Sahip oldukları her şey bir deveye yüklenebiliyor. Develer yüklenir, kulübeler sökülür ve gidilir.

Tuareg’ler, geleneklerine uygun olarak yaşamakta oldukları alanın 60’lı yıllarda Fransızlar tarafından 5 ayrı ülkeye bölünmesi ile politik olarak parçalanmış.

MÖ 5. yüzyılda Tuareg’lerin ataları olan Garamant’ları Heredot anlatıyor. Yunanlılar bir savaş arabasını sürmeyi bu Berberi halkın erkeklerinden öğrenmiş, şiiri de kadınlarından, denir. Bugün hala gün batarken, hatta geceleri, yaşlı kadınlar gökyüzüne karşı oturup şarkılarını söylüyorlar.

Tuareg’lerin ataları 3000 yıl kadar önce bugünkü Suriye’den, belki de Kafkasya’dan çıkarak Mısır üzerinden, Antikçağ’da tümüne Libya denilen, yani bugünkü Tunus ve Cezayir’i de kapsayan Kuzey Afrika’ya gelmiş olmalılar. Oradan da çağlar boyunca batıya ve güneye, Timbuktu’ya, Agadez’e, Ouagadougou’ya doğru ilerlemeye devam etmişler.

Eskiden Amazigh denilen savaşçı Berberi kadınları Amazonlar, bugünkü Tunus’un Triton Gölü’nün etrafında dans ederler ve savaşmaya giderken buradan yola çıkarlardı.

Sürülerin ve çadırların günümüzde de Tuareg kadınlarına ait olması, erkeklerini onların seçmesi ve istedikleri zaman bırakabilmeleri, erkekler peçeli gezerken onların peçe takmaması, miras hakkının kadın üzerinden yürümesi, bugün de şiir ve müzikte iyi olmaları, çocuklarına yazıyı, hem de Heredot’un da görmüş olduğu aynı yazıyı, onların öğretmesi sürüyor.

Yararlanılan Kaynak

Gidiyor Gitti Gitmiş, Jenny Erpenbeck, Can Yayınları, 2022. Sayfa 67-69, 165-167.