Belucistan’da, İndus ovasının yamaçlara yayıldığı yerlerde, 4000 yıl sürekli kullanılmış bir yerleşim yeri kazıldı. Burada koyun ve keçi hayvancılığı yapıldığı ve MÖ 4000 yıllarından itibaren en fazla ehlileştirilen hayvanların hörgüçlü sığırlar olduğu saptandı. Burada, buğday ve arpa ekimi yapılmış, sapların kesiminde kullanılan kesici aletler önceleri taştan, metalürji bilgisi ilerledikçe bakırdan yapılmaya, kerpiç evler inşa edilmeye, ölüler gömülmeye başlanmıştı. Ganj deltasında bulunan, aynı döneme ait aletler burada bulunanlardan daha düşük teknolojik düzeye sahiptir (1).
İndus Vadisi’nde yapılan kazılarda büyük bir uygarlığın izlerine rastlandı ve bu uygarlığın bin yıldan fazla sürdüğü kanısına varıldı. Şehir temeline dayanan bu uygarlık, Mısır, Mezopotamya ve Çin uygarlıkları ölçüsünde gelişmiş, müthiş düzenli bir toplumun yarattığı ileri bir uygarlıktı ve Mezopotamya ve Mısır’ın toplamından daha geniş bir alanı kaplamasına rağmen yerleşim yerlerinin planı, tüm yerleşimlerde kullanılan tuğla cinsi ve ölçüsü, tüm uygarlıkta kullanılan ağırlık ve ölçü birimlerinin ortaklığı dikkat çekici bulunmuştur.
Bu uygarlığın temeli tarıma dayalıydı. İndus’un sularıyla buğday, arpa, baklagiller, susam, hardal, hurma, sebzeler ve muhtemelen de pirinç gibi ekinlerin sulaması yapılıyordu. En eski pamuk, burada bulundu, pamuklu giysi ilk burada yapıldı da denir. Evcilleştirilmiş hayvanlar arasında kedi, köpek ve çiftlik hayvanları (sığır, yabani öküz, koyun, keçi, domuz ve belki de kümes hayvanları) vardı. Hayvancılık önemli bir başka iş koluydu (2).
165 tane İndus Vadisi yerleşimi ortaya çıkarılmış; binin üzerinde çeşitli büyüklükte kent ve köylerden oluşan yerleşim yeri varmış (3). Başka bir kaynağa göre ise 2022 yılına gelindiğinde 28 yerleşim kısmen veya tamamen kazılmış (4).
Mohenjo Daro, Harappa ve Sind’de ve Güney Belucistan’da çok sayıda taş ağırlık bulunmuştur. Bunların çoğu, kuvarslı bir tür kayadan dikkatle kesilmiş küpler şeklindedir. Bazıları ise Elam ve Mezopotamya’da kullanılan fıçı benzeri şekil verilmiş ağırlıklardır. Ağırlık ve diğer ölçüler bütün yörede yanlışsız ve standart bir sistemin kullanıldığını gösteriyor (5). İndus Vadisi Uygarlıkları’nda kullanılan standart, ikili ağırlık sistemi (binary weight system) idi. Bu ağırlıkların oranlı ölçeği (internal ratio) 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64,…640’tır. En küçük ağırlık 0.856 gram, en yaygın ağırlık 13.64 gramdır ve 16. Oran’a karşılık gelir. Onlu sisteme (decimal)geçilmeden önce yörede bu 16’lı sistem kullanılmış. Chanhudaro kentinde, kuyumcuda, çok küçük ağılıklar da bulunmuştur (6).
Şehir girişlerinde ele geçen taş ağırlıklar, şehre giren malın tartılarak vergilendirildiğini düşündürmüş. Bu kadar geniş bir bölgede, bu kadar uzun bir süre, şehir planlamasında, ölçü sisteminde, yazıda sağlanan aynılık/tekdüzelik/istikrar akla merkezi idareyi getiriyor (7).
Üstteki fotoğraf Harappa’da bulunmuş, Lahor Müzesi’nde sergilenen, alttaki ise Mohenjo Daro’da bulunmuş, Pakistan Ulusal Müzesi’nde sergilenmekte olan ağırlık ölçüleri.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2024.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Hint Dünyası, Gordon Johnson, İletişim Yayınları, 1998. Sayfa 58.
(2) The Indus Valley Civilisations (Harappan Civilisation), Madgavkar Trust Mumbai, Chhatrapati Shivaji Maharaj Vastu Sangrahalaya, 2006.
(3) İndus Üçüncü Uygarlık, Özcan Yüksek, Atlas Dergisi, Nisan 2009.
(4) Save Mohenjo Daro, Madad Ali Sindhi, Mohen Jo Daro Excavation ve Government of Sindh Culture Department, 2022. Burial Practices in Harappa, A. Halim. Sayfa 138-146.
(5) Hint Dünyası, sayfa 58, 59.
(6) Lahor Müzesi bilgilendirme levhaları.
(7) The Indus Valley Civilisations (Harappan Civilisation).
Leave A Reply