Antalya’nın Demre ilçesinde bulunan, Likya Birliği’nde önemli bir kent olan Myra’nın limanı Andriake, MÖ 197’de Selevkos Kralı III. Antiokhos’un filosuyla buraya gelmesiyle bilinmektedir. Kral, Anadolu kıyılarındaki Ptolemaioslar’ın elindeki yerleri zapt ederek Andriake’ye gelmiştir. Roma İmparatoru Traian (98-117), Myra’da kalmış, limanın iyi bir şekilde planlanması gerektiğini belirtmiştir. Ancak uygulama İmparator Hadrianus döneminde (117-138) olmuştur. Ancak liman zamanla Andriakos / Kokarçay’ın taşıdığı alüvyonlarla dolmuş ve günümüzde neredeyse bataklık halini almıştır.
Antik deniz ticaretinde, gemilerin yanı sıra bir diğer önemli konu da liman inşasıdır. Limanlar, karmaşık altyapısı olan bir mühendislik işidir. Akdeniz’de deniz ticaretinin başladığı Tunç Çağı’ndan itibaren, liman inşasında da gelişme sağlanmıştır. Helenistik Dönem’de (MÖ 330-30) oldukça büyüyen liman yapılarına deniz fenerleri de eklenmiştir.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2019.
Roma kentinde agoranın yerini forum almıştı. Günümüze kadar bir çoğu bozulmadan ulaşan Roma yolları askeri olduğu kadar ticari hayatın da can damarı olmuştu. Roma’nın ayrıca altın ve gümüşten oluşan istikrarlı, sağlam bir para düzeni vardı. Romalılar, su altında bozulmayan harç geliştirerek liman inşası için çok önemli bir gelişme sağlamışlardır. Böylece daha sağlam ve uzun ömürlü limanlar inşa edilebilmiştir.
Deniz ticareti antik kültürlerin birbiriyle kaynaşmasını sağlamış; bakır, kalay gibi belirli bölgelerde ele geçen hammaddelerin gemilerle taşınması sayesinde Akdeniz bölgesinin tamamında hammaddeye bağlı üretimler gerçekleşmiş ve buna paralel olarak teknoloji de gelişmiş, bu denizaşırı ticaret ile Akdeniz ülkelerinin ekonomisi de büyümüştür.
16. yüzyılda Akdeniz deniz ticaretinde Sardunya, Sicilya kritik noktalar ve Cenova, Venedik, Barselona en gelişmiş limanlar idi.
Kaçakçılık gibi korsanlık da alternatif bir ticaret türüdür. Akdeniz’in güney limanları, ticaret rotalarının uzağında kalmış, sanayisi olmayan, hinterlandı fakir ve teknolojik olarak geri kalmış limanlardır. Böylece ticaretten pay alabilmek için eşkıyalığa baş vurmanın yolu açılıyor.
17. yüzyılda Osmanlı’nın ticaret gemilerinin sayısı 2600 olmuştu. 1828 yılında, II. Mahmut devrinde, ilk buharlı gemiye sahip olunmuştu. O zamana kadar kürekli ya da yelkenli gemiler kullanılmıştı.
Yararlanılan Kaynaklar
Antik Çağda Kentler Nasıl Kuruldu, R. E. Wycherley, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1990.
Kapalıçarşı, Önder Küçükerman ve Kenan Mortan, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007.
Korsanlığın da Hukuku Vardı, Dr. Emrah Safa Gürkan, Atlas Tarih, Şubat-Mart 2019.
Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi bilgilendirme levhaları
Eski İstanbul’da Kayık ve Gemiler, Prof. Dr. Metin And, Skylife, Ağustos 2003.
Leave A Reply